افراد بسیاری گله دارند که احساس نامطلوب ضعف و خستگی را در طول روز تجربه می کنند و توان و نیرویشان در حد قابل قبول نیست.اما چه عواملی موجب احساس ناخوشایند خستگى می شوند و آیا راه‌حلی برای این مشکل وجود دارد؟
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، ” خستگى ” فقدان کارآیی و بی میلی نسبت به هر نوع کار دارد. به طور خیلی جزئی تر خستگی در مفاهیم خستگی فیزیکی، خستگی ذهنی و …. تعریف می شود.
به طور معمول خستگی به دو نوع خستگی عضلانی و خستگی عمومی تقسیم می شود.
مورد اول پدیده ای دردناک است که ناشی از فشار بیش از حد بر روی عضلات می باشد و در آنجا جمع شده است. در مقابل خستگی عمومی مفهومی به معنی احساس سستی و بی میلی نسبت به هر نوع کار اشاعه یافته است.
این دو شکل خستگی ناشی از فرایندهای کاملا متفاوت فیزیولوژیکی می باشند و باید در بخش های مجزا مورد بحث قرار گیرند .
اکثر ما کار را به خانه می‌بریم. همین طور حرف زدن با تلفن و کار با لپ‌تاپ و رایانه را در منزل هم ادامه می‌دهیم و بدون توقف تا نیمه شب تلویزیون تماشا میکنیم. با این کار خود را از ساعات اولیه خواب شبانه که تاثیر بسزایی در آرام کردن و ترمیم اعصاب خسته و سرحال کردن بدن دارد محروم میکنیم.
گرچه بدون شک بدن شما بدون ورزش زودتر خسته و فرسوده میشود. اما پس از انجام کار و کوشش و ورزش نیز بدن و ماهیچه دچار حالتى از کسالت و علائم جسمى به نام خستگى مى‌شود.
خستگى ماهیچه‌اى نتیجهٔ انباشته شدن اسید لاکتیک در بدن است که تولید این اسید به‌دلیل سوخت و ساز شدیدى است که در ماهیچه ایجاد مى‌شود.
استراحت راه کار خوبى براى جبراى خستگى است. اکسیژن از راه خون به ماهیچه‌هاى خسته مى‌رسد و اسید لاکتیک انباشته شده به‌تدریج دفع مى‌گردد.
ماساژ، مشت و مال، گرم کردن مایچه‌هاى خسته هم باعث سرعت جریان خون در محل مورد نظر شده و ماهیچه‌ها زودتر حالت طبیعى خود را به‌دست مى‌آورند.
انسان بالغ با ۴ الى ۸ ساعت خواب شبانه استراحت مغز و بدن خود را تأمین مى‌کند. نگرانی، اضطراب و فکر و خیال موجب افزونى خستگى مغز مى‌شود و خواب هنگامى مى‌تواند باعث رفع خستگى شود که این عوامل وجود نداشته باشد.
اگر انسان به هنگام خستگى خود را وادار به کار و فعالیت نماید کنترل اعضاء بدنى به‌خوبى صورت نخواهد گرفت و بررسى‌هاى مختلفى نشان داده است که بسیارى از حوادث رخ داده در منزل یا خارج آن ناشى از کم خوابى و خستگى افراد مى‌باشد.
لازمهٔ داشتن خواب مناسب و شیرین، وجود اتاقى آرام و ترجیحاً تاریک با هوائى پاک و تمیز و پوشاک سبک و راحت است.
خوردن غذاى زیاد قبل از خواب بهداشتى نیست و سبب آشفتگى خواب مى‌شود.
جدول زیر مقدار خواب لازم را در سنین مختلف براى اکثریت اشخاص که داراى فعالیت عادى هستند نشان مى‌دهد.
جدول میزان خواب به ساعت در شبانه‌روز
میزان خواب به ساعت در شبانه‌روز سن
۱۲-۱۱ ۸-۶
۱۱-۱۰ ۱۳-۹
۱۰-۹ ۱۶-۱۴
۹-۸ ۲۱-۱۷
۸-۶ ۲۱<
خستگى پى‌آمد غیر قابل اجتناب تمرین شدید و طولانى است اما طبیعت فرآیند خستگى به‌وسیلهٔ عوامل مختلى تحت تأثیر قرار مى‌گیرد.
مهمترین این عوامل بدون شک شدت ورزش نسبت به ظرفیت فردى بوده و مؤثرترین راه براى تأخیر شورع خستگى و افزایش کارآئی، بدنسازى است.
علت اولیهٔ خستگى در فعالیت‌هاى بیش از ۱ ساعت و کمتر از ۴ تا ۵ ساعت (مثل فوتبال، هاکی، تنیس و دو ماراتن) کمبود ذخیرهٔ کربوهیدارت بدن است.
بدنسازى Systematic (برنامه‌ریزى شده) منجر به سازگارى‌هاى متعدد با سیستم قلبى و عروقى و عضلات شده و به آن اجازه مى‌دهد که از ذخایر چربى به‌عنوان سوخت استفاده کرده و مقادیر کمترى از کربوهیدرات ذخیره شده در عضلات و کبد تلف گردد.
در جائى‌که دسترسى به سوخت کربوهیدرات ورزش را محدود مى‌کند، این مسئله منجر به افزایش کارآئى مى‌شود.
عوامل زیاد دیگرى کارآئى را تحت تأثیر قرار مى‌دهند اما باید دانست که در میان آنها عوامل محیطى که در آن شرایط ورزش صورت مى‌گیرد اهمیت بیشترى دارند.
وقتى درجهٔ حرارت و خشکى هوا زیاد است. ظرفیت انجام ورزش طولانى کاهش مى‌یابد. در چنین شرایطی، از دست دادن آب و مشکلات حرارتى بیش از سوخت، خستگى ایجاد مى‌کند.
در زمان استراحت میزان تولید حرارت کم است اما در زمان کار زیاد میزان تولید حرارت به ۸۰ کیلو ژول در دقیقه مى‌رسد و ورزشکاران ماهر مى‌توانند این فعالیت را تا ۲ ساعت ادامه دهند.
میزان تعریق لازم براى از دست دادن گرما منجر به از دست دادن بیشتر آب و الکترولیت مى‌گردد.
اهـمـیت خـواب در انسان بسیار بیـشـتر از آنـست که شما تصور می کنــید. نقش خواب در حفظ سـلامـت جـسم و روان حیاتی میباشد.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، تقویت سیستم ایمنی بدن، ترمیـم نـورون هــا و حــفـظ کـارآمـدی سیسـتــم عـصـبـی، سـامانـدهـی یـادگـیری و حافظه، و رشد کودکان و نوجوانان (۸۰ درصد هورمون رشد حین خواب ترشح میگردد) از نقشهای عمده خواب میباشند.
● اثرات مخرب و نامطلوبی کمبود خواب بر بدن:
۱- سیستم ایمنی بدن شما ضعیف و نا کارآمد میشود.
۲- ناتوانی در تمرکز کردن. قدرت تمرکز شما با میزان خواب شما ارتباط مستقیم دارد.
۳- چرت زدن در طی روز.
۴- احساس تحریک پذیری، افسردگی، اضطراب، بد خلقی و خستگی در طی روز.
۵- اشکال در بلند شدن از خواب.
۶-کاهش توان یادگیری و حافظه.کاهش کارایی ذهنی.کاهش هوشیاری.
۷-افزایش خشونت طلبی.
برای برخی افراد، به خواب رفتن به سادگی قرار دادن سر روی یک بالش نرم است. اما بعضی از افراد، مرتب در رختخواب خود غلت خورده، گاهی اوقات هم با حالتی عصبی به حرکت عقربه‌های ساعت نگاه می‌کنند.
● بیدار شدن
از خواب با چهره‌ای شاد و سرزنده یا با کسالت و چشمانی سرخ به خواب شما بستگی دارد. در حقیقت بهداشت خواب مجموعه عادات شخصی است که کیفیت خواب شما را تعیین می‌کند.
میانگین خواب مورد نیاز هر فرد بزرگسال ۵/۷ تا ۸ ساعت در شب میباشد.
- چه عواملی مانع یک خواب خوب شبانه میشود؟
مصرف برخی داروهای خاص و حتی برخی داروهای گیاهی عوارضی مانند بی‌خوابی را به‌دنبال دارند. بنابراین
همیشه بروشورهای همراه داروها را مطالعه نموده و در این مورد با پزشک خود مشورت نمایید.
- مصرف الکل قبل از خواب موجب اختلال در خواب میشود، به‌طوری که فرد حتی بعداز داشتن یک شب کامل
● در رؤیا، احساس آرامش نخواهد داشت.
- خوردن یک غذای سنگین قبل از خواب باعث سوزش معده (ترش کردن)، سوءهاضمه و احساس نیاز به دفع
ادرار را موجب شده، منجر به اختلال در خواب میشود.
- مصرف چای یا قهوه قبل از خواب و ورود کافئین به بدن باعث بی‌خوابی میشود.
- کشیدن سیگار و ورود نیکوتین موجود در سیگار به بدن نیز یکی از علل بی‌خوابی است.
- ورزش کردن درست قبل از رفتن به رختخواب که در نتیجه فرد احساس نشاط کرده و دیرتر به خواب می‌رود.
ورزش باید چند ساعت قبل از خواب انجام گیرد.
- چرت زدن در طول روز باعث میشود فرد دیرتر به بستر برود و این مسئله خواب را به هم می‌زند. در صورتی
که نیاز به خواب نیمروزی دارید سعی کنید کمتر از یک ساعت آن هم قبل از ساعت ۳ بخوابید.
- همیشه سعی کنید از رختخواب فقط برای خوابیدن استفاده کنید و از انجام سایر فعالیت‌ها مانند تماشای تلویزیون
در رختخواب خودداری کنید.
- در صورتی که بعداز ۳۰ دقیقه به خواب نرفتید بهتر است بلند شوید و خود را مشغول انجام کاری کنید. هیچ‌گاه
خود را وادار به خوابیدن نکنید.
● برای داشتن خوابی راحت چه باید کرد؟
- بهتر است مراسم زمان خواب داشته باشید. این امر علائمی را به بدن شما می‌فرستد مبنی بر این که زمان آرامش یافتن و خوابیدن است. لازم نیست که این مراسم طولانی باشد و میتواند شامل مسواک زدن و مطالعه به مدت ۱۵ دقیقه باشد.
- برنامه خواب منظمی داشته باشید. این کار ساعت بیولوژیکی بدن شما را تنظیم می‌کند. همچنین میتوانید بلافاصله بعداز بیدار شدن از خواب به مدت ۱۵ دقیقه زیر نور مستقیم آفتاب بنشینید. با این کار ساعت بیولوژیکی بدن شما برای این ساعت از روز تنظیم خواهد شد.
قبل از خواب غذای سبکی میل کنید. در این صورت در طول شب از شدت گرسنگی بیدار نخواهید شد و معده هم آنقدر سنگین و پر نیست که اختلال در خواب شما ایجاد کند.
- اگر قبل از خواب یک حمام گرم کنید دمای بدن بالا می‌رود و بعد به مرور زمان بدن خنک میشود که در نتیجه در ایجاد خوابی خوب مؤثر است.
- همیشه سعی کنید از هنگام عصر شروع به تمدد اعصاب و آرامش دادن به ذهن و جسم خود کنید. اگر ذهن شما درگیر مشکلات، تصمیم‌گیری‌ها و مرور اتفاقات روز گذشته باشد خواب خوبی نخواهید داشت. سعی کنید بدن را به آرامش و خونسردی دعوت کنید.
تکنیکهای ریلکسیشن و یا تن آرامی (آرام سازی) میتواند به شما کمک کند تا راحت تر بخواب روید:
- آرام سازی پیشرونده:
در این روش تمام اجزای بدن را از سمت پایین به سمت سر یکی پس از دیگری شل و ریلکس میکنیم. از انگشتان پای خود شروع کنید. انگشتان پای خود را احساس کنید. وزن آنها را حس کنید.
هر گونه تنش و انقباض را از روی انگشتان پای خود بردارید.
آگاهانه آنها را شل و ریلکس کرده و آرام سازید. به خود تلقین کنید که آنقدر انگشتان پاهایتان سنگین هستند که دارند به سمت پایین و تشک تخت خوابتان فرو میروند.
همین مراحل را به ترتیب برای زانوها، رانها، شکم، قفسه سینه، باسن، دستها، بازوها، کتفها، گردن، سر، دهان و فک، چشمها، صورت و گونه ها تکرار کنید تا هنگامی که تمام بدنتان یکپارچه ریلکس و آرام شود.
در طول این آرام سازی تنفس شما بایستی عمیق و آرام صورت گیرد.
چشمها نیز در این تکنیک اهمیت ویژه ای دارند در چشمان خود گرما را حس کرده و اینگونه به خود القاء کنید که پلکهایتان خیلی سنگین شده و شما قادر به گشودن آنها نیستید. (در این روش همچنین میتوانید ابتدا عضلات هر قسمت از بدن را منقبض کرده و سپس آنها را شل کنید تا ریلکس شدن آنها را بهتر حس کنید)
- آگاهانه نفس بکشید:
تنفس شما می بایست شکمی و عمیق باشد. به مقاله نحوه تنفس صحیح رجوع کنید.
- کشش انگشتان پا:
ابتدا به پشت دراز بکشید و چشمان خود را ببندید. انگشتان پای خود را حس کنید.
اکنون هر ۱۰ انگشت پای خود را به سمت صورت خود بکشید و تا ۱۰ به آهستگی بشمارید.
سپس انگشتان پای خود را کاملا ریلکس و شل کنید و مجددا تا ۱۰ بشمارید.۱۰ بار این چرخه را تکرار کنید.
- تصویر سازی ذهنی (تجسم) هدایت شده:
در این روش چشمان خود را ببندید و به پشت دراز بکشید. اکنون خود را در مکانی آرام بخش و دلپذیری تجسم کنید. این مکان هر جایی میتواند باشد مانند ساحل دریا. تجسم کنید آنجا حضور دارید. پیرامون خود را ببینید و حس کنید.
به صداهای آرام بخش محیط اطراف خود گوش دهید(صدای پرندگان و یا موج دریا)، رایحه گلها را حس کنید و گرمای آفتاب را روی پوست خود احساس کنید. برخی نیز تصویر سازی ذهنی از موقعیتهای کسل کننده را ترجیح میدهند. مانند تجسم همکار، استاد و یا سخنران کسل کننده.
- به روی پشت خود دراز بکشید و چشمان خود را ببندید. با انگشتان دست بروی زبانه گوش فشار آورده و کانال گوشهای خود را مسدود کنید. در این لحظه شما صدای زیر و و خروشانی را خواهید شنید که طبیعی است. ۱۰ دقیقه به این صدا گوش کنید و سپس فعالانه ریلکس شوید و بخوابید.
طی شدن مراحل طبیعی دوران کودکی برای رشد و تکامل شخصیت هر فرد ضروری است . بنابراین محروم کردن اطفال از نیازهای روانی این دوران، به اندازه محروم کردن آنان از غذا و پوشاک، مهم و زیان بار خواهد بود.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، در جامعه‌ای که دستخوش یک حادثه غیرمترقبه شده ، کودکان بازمانده که عزیزان خود را از دست داده اند مجبورند در شرایط جدیدی متفاوت از شرایط قبلی زندگی کنند و اگر نیازهای خاص این قربانیان فوراً و بطور جدی برطرف نشود، قطعاً روند تکاملی رشد آنان بطور صحیح طی نشده و در آینده نزدیک یا آتیه دور منجر به بروز عوارض روحی، جسمی جدی در آنها خواهد شد.
کمک به کودکان و نوجوانان زلزله زده برای غلبه بر مشکلات روانی ناشی از مواجهه با صحنه‌های حادثه ، یکی از مهمترین چالش‌هایی است که والدین، مربیان یا متخصصان بهداشت روانی با آن رو به رو هستند.
تحقیقات نشان داده اند که واکنش های افراد در مواجهه با حوادث بسیار متفاوت است برخی کودکان تنها دچار نگرانی میشوند و خاطرات تلخی در ذهن آنان ایجاد میشود، این گروه با کمی حمایت های روانی به مرور زمان بهبود می یابند .اما گروهی بطور عمیق دچار مشکل میشوند. واکنش به حادثه ممکن است بلافاصله و یا روزها و حتی هفته‌ها پس از سانحه بروز کند.
● علائم آسیب های روانی در اطفال کمتر از ۲ سالدر کودکان کمتر از ۲ سال که در حوادث ، والدین و عزیزان خود را از دست داده اند ، رفتارهای روحی ذیل بروز می نماید:
▪ گریه و بی قراری
▪ بی علاقگی به آنچه که در اطرافش اتفاق می افتد یا ترس از محیط اطراف
▪ اختلال در خواب و اشتها
▪ وقفه یا تأخیر در سیر رشد رفتاری آنان مانند زمان شروع خندیدن ، زمان شروع نشستن ، راه رفتن و تکلم و…
▪ فقدان عکس العمل نسبت به محرک های طبیعی
▪ پس رفت تکاملی ، مانند توقف در راه رفتن و تکلم
● اختلالات روانی در اطفال ۲ تا ۴ سالاسترس و اختلالات روحی کودکان سنین ۲ تا ۴ سال ، در مواجهه با حوادثی که منجر به از دست دادن والدین و دیگر اعضاء خانواده آنها شده باشد ، با علائم زیر بروز می نماید.
▪ بازگشت به مراحل اولیه رشد ، مثلاً تکلم به شیوه ابتدایی ( کودکانه)
▪ مکیدن شست دست
▪ شب ادراری
▪ بی اختیاری دفع مدفوع
▪ کابوس های شبانه
▪ ترس از اشیاء خیالی
▪ پرخاشگری نسبت به دیگران
▪ ترس و بی اعتمادی نسبت به دیگران
▪ عدم تمرکز حواس و اختلال در یادگیری
▪ عدم عکس العمل مناسب به محرک های محیطی
● علائم آسیب های روحی در اطفال سنین مدرسه عموماً علائم روانی در این سنین به اشکال ذیل می باشد.▪ گریستن و بی قراری
▪ اختلالات خواب ( بی خوابی – پرخوابی – کابوس های شبانه )
▪ شب ادراری
▪ شکایات جسمی متعدد
▪ پرخاشگری و تهاجم
▪ عدم تمرکز حواس و مشکلات تحصیلی
▪ ترس از اتفاقات قریب الوقوع
▪ تقلید صحنه های ناراحت کننده
نشانه‌های معمول در نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله احتمالاً واکنش هایی نظیر بزرگسالان شامل یادآوری مکرر سانحه ، کابوس، کرختی عواطف، اجتناب از هر چیزی که یادآور سانحه است، افسردگی ، استفاده نابجا از دارو، ناسازگاری با همسالان ، پس رفت های آموزشی ، رفتار غیراجتماعی، همچنین گوشه‌گیری و انزوا، ناراحتی‌های جسمانی، تصمیم به خودکشی، امتناع از رفتن به مدرسه ، ناراحتی در خوابیدن و سردرگمی از خود بروز میدهند.
بدیهی است درمان این اختلالات یک امر تخصصی است که بوسیله پزشک و در صورت لزوم بوسیله روان پزشک یا روان شناس بالینی انجام خواهد شد ولی آنچه به امدادگران مربوط می شود. شناخت این کسالت هاست تا بتوانند ضمن بیماریابی و ارجاع به مراکز تخصصی، استرس آسیب دیدگان را کاهش دهند و از بروز شدت اختلالات روانی آنان پیشگیری به عمل آورند.
● توصیه های بهداشت روانیبرای آنکه افراد بازمانده از حوادث ، کمتر در معرض آسیب های روحی قرار گیرند و از بروز اختلالات روانی دائم در آنان ، پیشگیری به عمل آید توصیه می گردد:
۱ – هرگز کودکان را از والدینشان جدا نکنید مثلاً:
۱-۱- اگر کودک مجروح است .الزاماً باید مادر یا پدر یا یکی از بستگان بسیار صمیمی اش همراه او اعزام شود.
۲-۱- اگر مادر مصدوم است هنگام ارجاع مادر به مراکز درمانی تخصصی تر ، سعی شود کودکان زیر ۴ ساله اش نیز همراه او یا پدرش اعزام گردد.
۳-۱- اگر کودک شیرخوار است و مادر فوت کرده است ؛
اولاً – سعی شود برای کودک شیرخوار مادر رضاعی ( یعنی کسی که بتواند به او شیر بدهد ) پیدا کنید .
ثانیاً – کودک را به بستگان درجه اول مانند پدر یا مادربزرگ ، خاله یا عمه و عمو بسپارید و سفارش شود که مرتب او را نوازش نمایند و هرگز کودک را ترک ننمایند.
۴-۱- اگر کودک ۴-۱ ساله است و مادرش فوت کرده است حتماً پدر یا سایر بستگان درجه اول او بطور دائم همراه کودک باشند.
۲ – در صورتی که اشیاء یا لباس قابل استفاده از پدر و مادر متوفی ، باقی مانده است مثلاً روسری یا تسبیح ، آنها را در اختیار فرزندش قرار دهید.
۳ – امکانات بازی و سرگرمی برای کودکان فراهم گردد . زیرا بازی باعث انحراف توجه کودک از استرس میشود و به او آرامش می‌دهد.
۴ – سعی کنید کودکان را با لطیفه‌های جالب بخندانید ولی این کار را در موقعیت‌هایی انجام دهید که باعث رنجش بزرگترها نشود.
بیماران دچار اختلال وسواسی ـ جبری افراد عاقل و سالمی هستند که کارهای جنون‌آمیزی انجام میدهند. اختلال وسواس فکری ـ عملی از دو جزء تشکیل میشود که ما آن را از آنها گرفته‌ایم، وسواس‌های فکری و وسواس‌های عملی، وسواس‌های فکری، افکار، تصورات یا تکانه‌های تکراری هستند که هشیاری را اشغال می‌کنند، اغلب نفرت انگیزند ، و کنارگذاشتن یا کنترل کردن آنها بسیار دشوار است.
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، بیمار می‌داند که افکار، زاییده ذهن او هستند و از خارج به او تحمیل نشده‌اند. وسواس‌های عملی، پاسخ‌هایی هستند که به افکار وسواسی داده میشوند.
این وسواس‌ها شامل تشریفات مقرراتی (مثل شستن دست یا وارسی یا پاک کردن) یا اعمال ذهنی (نظیر شمردن یا دعا کردن یا تکرار بی‌صدای کلمات) هستند که شخص احساس می‌کند مجبور به انجام آنها در پاسخ به وسواس فکری است. هدف وسواس‌های عملی پیشگیری یا کاهش پریشانی و یا جلوگیری از رویدادهای هولناک است.
وسواس‌های فکری و افسردگی بالینی اغلب اوقات در یک شخص واحد نمایان میشوند، که در این صورت آنها را اختلال‌های هم‌آیند می‌نامند.
به‌طور کلی، زنان احتمالاً ۲ برابر مردان آسیب‌پذیز در برابر OCD هستند، اما مردان بیشتر اعمال اجباری داشته، درحالی که زنان افکار وسواسی دارند . شروع آن در کودکی و اوایل نوجوانی در پسرها، اما در دخترها، شروع اختلال در اوایل بزرگسالی است
گروه بیماری:اضطراب
علائم وقتی بیدار شدم احساس کردم خیلی داغ هستم.
A . وجود فکر وسواسی یا عمل وسواسی. فکر وسواسی به طوریکه با (۱)، (۲)، (۳) یا (۴) تعیین میشوند:
۱) افکار، تکانه‌ها، یا تصاویر ذهنی تکراری و مقاوم که زمانی در طول اختلال برای شخص، مزاحم و نامتناسب شمرده میشوند و اضطراب و ناراحتی بارز به وجود می‌آورند.
۲) افکار، تکانه‌ها، و تصاویر ذهنی فقط نگرانی ساده در مورد مسائل زندگی واقعی نمی‌باشند.
۳) شخص می‌کوشد این افکار یا تکانه‌ها را نادیده بگیرد یا از ذهن خود کنار بزند یا آنها را با عمل یا فکر دیگری خنثی کند.
۴) شخص واقف است که افکار، تکانه‌ها یا تصاویز ذهنی وسواسی حاصل ذهن خود او هستند (نه مثل «تزریق به افکار» از خارج تحمیل نمی‌شوند).
اعمال وسواسی به‌طوری که با (۱) یا (۲) تعیین میشوند:
۱) رفتارهای تکراری (مثل شستن دستها، منظم کردن و وارسی) یا اعمال ذهنی مکرر (مثل دعا، شمارش، تکرار کلمات به آرامی) که شخص احساس می‌کند در پاسخ به افکار وسواسی، یا مطابقت با اصولی که فرد ناگزیر از انجام دقیق آنها است، مجبور است آنها را انجام دهد.
۲) رفتارها یا اعمال ذهنی برای خنثی سازی یا پیشگیری از ناراحتی یا وقوع یک اتفاق یا رویداد ترسناک طرح‌ریزی میشود، معهذا این رفتارها یا اعمال ذهنی رابطه‌ای واقع‌گرایانه با آنچه قرار است خنثی شده یا پیشگیری شود ندارد، یا آشکارا افراطی است.
B . زمانی در طول اختلال، شخص به افراطی یا غیرمنطقی بودن افکار و اعمال وسواسی وقوف پیدا کرده است. توجه: این موضوع در مورد کودکان ممکن است صدق نکند.
C . افکار و اعمال وسواسی ناراحتی شدیدی ایجاد می‌کنند: وقت‌گیر هستند (بیش از ۱ ساعت در روز وقت می‌گیرند). یا به‌طور قابل ملاحظه در برنامه‌های معمول، عملکرد شغلی، یا فعالیت‌های اجتماعی و روابط با دیگران تداخل می‌نماید.
D . اگر یک اختلال محور I دیگر وجود داشته باشد، محتوی افکار و اعمال وسواسی محدود به آن نیست (مثل اشتغال ذهنی با غذا در اختلال خوردن، کندن مو در تریکوتیلومانیا، نگرانی در مورد ظاهر در اختلال بدریخت‌انگاری بدن؛ اشتغال ذهنی با داروها در اختلال مصرف مواد؛ اشتغال ذهنی با ابتلا به یک بیماری جدی در خود بیمارانگاری؛ یا نشخوار ذهنی با احساس گناه در صورت وجود اختلال افسردگی اساسی؛ اشتغال ذهنی به تمایلات جنسی یا تخیلات در صورت وجود پارافیلیا.
E. اختلال ناشی از تأثیر مستقیم یک ماده (مثل داروهای نسخه شده یا مورد سوءمصرف) یا اختلال طبی عمومی نمی‌باشد. منبع: APA، DSM-TV، ۱۹۹۴
علل ۱٫ میتواند تا حدی ارثی باشد
۲٫ گاهی اختلال به دنبال یک تجربة آسیب‌زا به‌وجود می‌آید(افرادی که تجاوز جنسی را تجربه کرده‌اند)
۳٫ هنگامی که دچار نوعی فروپاشی عصبی میشوند.
سه دیدگاه نظری وجود دارد:
روان‌پویشی
امیال و تعارض‌های قدرتمند و فجیع که سرکوب شده و تهدید به وارد شدن به هشیاری شده‌اند، فرد را در معرض وسواس‌های فکری قرار میدهند و پذیرش دفاع جابجایی و جانشین سازی، نزدیک‌ترین مکانیزم را برای تسکین فراهم می‌آورد
شناختی ـ رفتاری
• پیشینة افسردگی، خاک حاصلخیزی برای اختلال وسواسی فکری ـ عملی است.
• با تسکین دادن موقتی اضطراب تقویت میشود
زیست پزشکی
پژوهشگران زیست‌پزشکی ادعا می‌کنند که اختلال وسواس فکری ـ عملی (OCD) ، یک بیماری مغزی است. چهار نوع شواهد برای این دیدگاه وجود دارد:
• علائم عصب‌شناختی(OCD درست بعد از آسیب مغزی ایجاد میشود و همچنین با اختلال‌های عصب‌شناخت دیگری چون صرع نیز هم‌آیند است)
• نابهنجاری‌های اسکن مغزی( زیاد بودن فعالیت مناطق مغزی چون هستة دمی ، کرتکس حدقه‌ای
پیشانی، و کرتکس کمربندی )
• محتوای بدون وسواس‌های فکری و عملی
• داروی مؤثر (که برای درمان است)
عوارض کلومی پرآمین دارویی عالی نیست. تقریباً نیمی از بیماران به خاطر عوارض جانبی آن، از جمله، خواب آلودگی، یبوست، و از دست دادن میل جنسی، آن را مصرف نمی‌کنند. نشانه‌های آنها کاهش می‌یابند، اما آثار افکار وسواسی معمولاً باقی می‌مانند
تست تشخیص:
این پرسشنامه سه مؤلفة اصلی اختلال‌های وسواسی فکری ـ عملی را مجزا می کند؛ نظافت، وارسی و تردید. اینها پاسخ‌هایی است که بیماران مبتلا به اختلال وسواسی ـ عملی به این پرسشنامه دادند.
مؤلفه‌های اختلال وسواس فکری ـ عملی پاسخ بیمار نظافت
۱ـ من زیاد نگران نظافت نیستم.
۲ـ من به خاطر احتمال آلودگی، از تلفن‌های عمومی استفاده نمی‌کنم.
۳ـ من می‌توانم بی‌درنگ از توالت‌های خوب نگهداری شده استفاده کنم.
۴ـ من صبح‌ها وقت نسبتاً زیادی را صرف شستن دست و صورتم می‌کنم. غلط
وارسی
۱ـ من اغلب مجبورم چیزها ( گاز، شیرآب. درها) را بیش از یک بار وارسی کنم.
۲ـ من نامه‌ها را قبل از پست کردن چندین بار از نو وارسی می‌کنم.
۳ـ من اغلب گرفتار افکار ناخوشایند می‌شوم و به سختی می‌توانم از شر آنها خلاص شوم.
تردید ـ وجدان
۱ـ من وجدان بسیار سختگیری دارم.
۲ـ من معمولاً دربارة کارهای ساده‌ای که هر روز آنها را انجام می‌دهم، تردید جدی دارم.
۳ـ هیچ یک از والدین من در طول دوران کودکی‌ام خیلی سختگیر نبودند.
عوارض کلومی پرآمین دارویی عالی نیست. تقریباً نیمی از بیماران به خاطر عوارض جانبی آن، از جمله، خواب آلودگی، یبوست، و از دست دادن میل جنسی، آن را مصرف نمی‌کنند. نشانه‌های آنها کاهش می‌یابند، اما آثار افکار وسواسی معمولاً باقی می‌مانند
تست تشخیص:
این پرسشنامه سه مؤلفة اصلی اختلال‌های وسواسی فکری ـ عملی را مجزا می کند؛ نظافت، وارسی و تردید. اینها پاسخ‌هایی است که بیماران مبتلا به اختلال وسواسی ـ عملی به این پرسشنامه دادند.
مؤلفه‌های اختلال وسواس فکری ـ عملی پاسخ بیمار نظافت
۱ـ من زیاد نگران نظافت نیستم.
۲ـ من به خاطر احتمال آلودگی، از تلفن‌های عمومی استفاده نمی‌کنم.
۳ـ من می‌توانم بی‌درنگ از توالت‌های خوب نگهداری شده استفاده کنم.
۴ـ من صبح‌ها وقت نسبتاً زیادی را صرف شستن دست و صورتم می‌کنم.
وارسی
۱ـ من اغلب مجبورم چیزها ( گاز، شیرآب. درها) را بیش از یک بار وارسی کنم.
۲ـ من نامه‌ها را قبل از پست کردن چندین بار از نو وارسی می‌کنم.
۳ـ من اغلب گرفتار افکار ناخوشایند می‌شوم و به سختی می‌توانم از شر آنها خلاص شوم.
تردید ـ وجدان
۱ـ من وجدان بسیار سختگیری دارم.
۲ـ من معمولاً دربارة کارهای ساده‌ای که هر روز آنها را انجام می‌دهم، تردید جدی دارم.
۳ـ هیچ یک از والدین من در طول دوران کودکی‌ام خیلی سختگیر نبودند.
روش درمان دارو درمانی
داروی آنافرانیل (کلویی پرآمین)، مهارکننده جذب مجدد سروتونین (SRI)که داروی قوی ضدافسردگی است.
SSRI’s (مهارکننده‌های جذب مجدد سروتونین) شامل فلئوکزتین (پروزاک)، فلوکسامین (لوواکر) سرترالین (زولوفت )، و پارکستین (پاکسیل ) از پلاسیبو بسیار بهتر بر روی OCD تأثیر می‌گذارند.
نشانه‌های OCD را در بسیاری از بیماران OCD تسکین می‌دهد. . پژوهشگران پیشنهاد کرده‌اند که این داروها موجب کاهش فعالیت سروتونین شده و تاحدی بهبودی را تبیین می‌کند
درمان رفتاری
ترکیبی از سه شیوة رفتار درمانی
- جلوگیری از پاسخ
- غرقه‌سازی
- سرمشق‌گیری
در درمان اختلال وسواسی فکری ـ عملی به‌کار رفته‌اند
این شیوه‌ها برای درمان بیماری که به صورت وسواسی فکر می‌کرد ممکن است آلوده به میکروب‌ها باشد و در نتیجه روزی چهارساعت را صرف شستن خودش می‌کرد، به‌کار برده شدند. در جریان درمان، او ابتدا دید که درمانگر خودش را به کثیفی آلوده کرد (سرمشق‌گیری)، بعد او را ترغیب کرد کثیفی و گردوخاک را از تنش پاک کند (غرقه‌سازی) و بدون اینکه دستهایش را بشوید آن را تحمل کند. (جلوگیری از پاسخ) بعد از ده جلسه که بیمار خودش را کثیف کرد و بدون شستن دستهایش صرفاً آنجا نشست، افکار آلودگی کاهش یافته و تشریفات شستن از آن پس در زندگی روزانه او واقع نشدند.
(۱) با نشان دادن این موضوع به بیمار که هیچ رویداد ناگواری در موقعیتی که از آن می‌ترسد اتفاق نخواهد افتاد (خاموشی پاولفی)
(۲) با نشان دادن این موضوع به بیمار که حتی در صورت انجام ندادن تشریفات، هیچ رویداد ناگواری رخ نخواهد داد (خاموشی وسیله‌ای وسواس عملی)منجر به درمان میشود.