آب و نقش آن در بدن

سلولهای بدن در محیط آبی ویژه‌ای زندگی می‌کنند که ترکیب آن برای بافتهای مختلف بدن بسیار مشابه است. اگر چه ترکیب شیمیایی پلاسما با این محیط یکسان نیست چون میان این دو ارتباطی وجود دارد هر گونه تغییری در ترکیب شیمیایی پلاسما بر مایع بین سلولی اثر می‌گذارد و بالعکس . از اینرو تثبیت ترکیب شیمیایی پلاسما بخصوص از نقطه نظر عواملی مانند میزان اسیدتیه آب و املاح و مواد دفعی که تغییر آن موجب صدمه و خرابی سلولها می‌شود. از مهمترین و حیاتیترین اعمال بدن است و به جرات می‌توان گفت که کلیه در این امر مهمترین نقش را دارد کسانی که کیله آنها خراب شود یا از کار بیافتد خیلی زود در خطر مرگ قرار می‌گیرد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، قسمت اعظم وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد. آب بخش اساسی سلول های بدن و مایعات آن می باشد. آب در تمام واکنش های بیوشیمیایی دخالت دارد. حلال بسیاری از یون ها ومولکول ها می باشد،محیط مناسبی برای فرایند نقل وانتقالات داخل وخارج سلول ایجاد می کند و تر کننده می باشد. با تبخیر از طریق پوست و ریه در تنظیم حرارت بدن نقش اساسی دارد. وزن آب تمام بدن در حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد وزن بدن می باشد وبا مساحت سطح بدن نسبت مستقیم دارد. مقدار آب بدن با افزایش سن و چربی بدن کاهش می یابد. در ورزش کاران مقدار آب بیشتر از غیر ورزش کاران است.

● آب بدن در دو بخش مهم توزیع شده است:

۱- داخل سلولی

۲- خارج سلولی.

آب داخل سلولی ۵۰ تا ۶۰ درصد آب کل بدن در اشخاص تندرست و بالغ را تشکیل می دهد. آب های خارج سلولی عبارتند از:آب های موجود در پلاسما، لنف، نسوج همبند، غضروف ، پوست ، مغز استخوان و اندام های ترشح کننده ی مایعات. چون بیشتر سلول های بدن به آسانی نسبت به آب نفوذ پذیرند, تشخیص آب داخل و خارج سلولی به آسانی امکان پذیر نیست.

الکتولیت های پلاسمای خون با مایعات بین سلولی اختلاف چندانی ندارند. پروتئین پلاسمی خون بیشتر از مایعات بین سلولی است. زیرا پروتئین های پلاسما به مقدار خیلی زیاد به وسیله ی دیواره ی عروقی نگه داشته می شود. اما بر خلاف پلاسما در مایعات بین سلولی کلرید به عنوان آنیون فعالیت دارد. در نتیجه می توان قبول کرد که ترکیب پلاسما مغرف ترکیب مایعات خارج سلولی است. سه اختلاف مهم در ترکیبات مایعات داخل و خارج سلولی عبارتند از: ۱- پتاسیم کاتیون اصلی مایعات داخل سلولی است ولی سدیم کاتیون اصلی مایعات خارج سلولی می باشد. ۲- چون مقادیر زیادی از ترکیبات آلی فسفریله شده در داخل سلول وجود دارد،فسفات اولین آنیون داخل سلولی بوده و بالعکس کلرید مهم مایعات خارج سلولی است.۳- غلظت پروتئین داخل سلولی بیشتر از غلظت پروتئین پلاسمای خون است.

در انسان طبیعی و سالم حجم آب تمام بدن به طور قابل توجهی ثابت است. نوسانات تغییر حجم آب بدن روزانه کمتر از یک درصد وزن بدن می باشد ، این ثبات با توجه به تغییرات قابل توجهی که درآب دریافتی وجود دارد محفوظ نگه داشته می شود.

حد متوسط روزانه مقدار آب دریافتی و دفع شده ۲۸۵۰ میلی لیتر است. مقدار مذکور حتی در یک فرد هم با تغییراتی همراه است.

بیش از ۶۰ درصد وزن بدن انسان و ۷۰ درصد عضلات از آب تشکیل شده است. آب در خون، ریه ها و مغز وجود دارد. پس می توان گفت که نوشیدن آب برای عملکرد بهتر بدن بسیار مفید و لازم است.

وظایف آب در بدن
۱- انتقال دهنده ی مواد غذایی

۲- انجام بهتر عمل هضم

۳- تنظیم دمای بدن

۴- خارج کردن مواد زائد از بدن به وسیله ی عرق ، ادرار و مدفوع.

۵- حرکت آسان مفاصل و اعضا

۶- کمک به سیستم ایمنی بدن

۷- استفاده از مواد مغذی اصلی

۸- شکل دادن به سلول

۹- افزایش کارآیی جسمی و روانی فرد

۱۰- کمک به کاهش وزن و افزایش سوخت و ساز بدن

۱۱- کاهش سرگیجه و سردرد

آب برای جانشینی مایعات از دست رفته ی بدن ضروری است. این مایعات از طریق پوست، ریتین دیواره ی معده و روده دفع می شود. آب برای دفع کلیوی اوره، نمک ها وسایر مواد محلول فعال اسمزی نیز مورد نیاز است که لازم است تامین گردد.

مقدار آبی که دفع آن اجتناب ناپذیر می باشد نسبت به آب وهواف فعالیت بدنی، حالت سلامتی وبیماری و نوع غذاهای مصرفی تفاوت دارد.حرارت زیاد،آب وهوای خشک،فعالیت شدید بدنی و تب باعث افزایش دفع آب از طریق پوست و ریه ها می شود. این عوامل دفع عرق را هم تشدید می کنند و حتی ممکن است به حدود یک لیتر در ساعت نیز برسد. آب ترشح شده به محیط معده و روده معمولا مجددا جذب می شود. اما اسهال و سایر بیماری های روده ای دفع آب را به مقدار زیاد افزایش می دهند.

عملا حجم کل ادرار به مقدار آب دریافت شده بستگی دارد ، اما برای ادامه ی حیات به مقدار حداقلی ازآب (حجمی از آب که دفعش اجتنلب ناپذیر می باشد.) نیاز است،تا به همراه خود مواد محلول فعال اسمزی مخصوصا اوره وکلرور سدیم را دفع نماید. مقدار دفع این مواد هم به مقدار پروتئین و نمک دریافت شده در غذای روزانه وابسته است.

برای حفظ تعادل آب بدن تمام آب های دفع شده می بایست جبران شوند. آببیشتر از طریق نوشیدن آب یا نوشیدنی های دیگر و یا آب های موجود در غذا به بدن می رسد. به علاوه در نتیجه ی اکسیداسیون مولکول های ماد ها آب به وجود می آید. اکسیداسیون یک گرم نشاسته ، پروتئین ، چربی به ترتیب ۶/۰ ،۴۱/۰ ، ۰۷/۱ گرم آب تولید می کند. اما آب حاصل از این متابولیسم در مقابل آبی که می نوشیم بسیار کم است. چون عوامل متعددی مانند آب و هوا، فعالیت بدنی، در مقدار آب مصرفی موثر می باشند. به طور تقریبی مقدار آب ضروری برای هر کیلو کالری را مشخص نموده اند، مثلا برای اشخاصی که در نقاط معتدل زندگی می کنند این مقدار ۱mm/kcal برای بزرگسالان و۱/۵mm/kcalبرای کودکان مناسب به نظر می رسد،اما، برای اشخاص فعال و افرادی که در نواحی گرمسیر زندگی می کنند این مقدار را باید تصحیح کرد. بیمارانی که تب، استفراغ ، اسهال داشته و یا شدیدا ادرار دفع می کنند، یا افرادی که داروهای دیورتیک، و یا غذاهای پر پروتئین مصرف می کنند به مقدار بیشتری آب نیاز دارند.چون حدود یک تا دو درصد تغییردر تعادل آب بدن باعث ضعف یا مرگ می شود، مصرف آب باید به طوردقیق با مقدار آب دفع شده متعادل باشد. تنظیم این تعادل به کمک سیستم تنظیمی واقع در هیپوتالاوس بر قرار می شود.

اگر فقط وزن بدن مورد نظر باشد ، ما انسانها بیشتر از آب ساخته شده ایم .۶۰ تا ۷۰ در صد وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد. چیزی در حدود چهل و نه کیلو گرم آب در یک مرد با وزن متوسط . حتی استخوان بدن ما که کاملاً ماده ای سخت به نظر می رسد بالغ بر ۲۰ درصد آن را آب تشکیل می دهد ، در حالی که ۹۵ درصد پلاسمای خون ما را آب تشکیل می دهد.
این دریای درونی با مزه ای شور ، محیط آبی دررون بدن ما میباشد. آب این دریا در رگهای خونی و همه مجاری باریک بدن در جریان است . هر سلولی را این آب سیراب می کند و هیچ عضوی از بدن نمی تواند بدون این آب زنده بماند . به عبارت دیگر آب موجود در بدن مانع از این می گردد که ما در آتش درونی خود بسوزیم .
● آیا براستی علت وجود این همه آب در بدن انسان چیست ؟ و چرا حکمت خدای حکیم بر این امر تعلق گرفته است ؟

پژوهشگران ، خنک نگهداشتن بدن را یکی از علتهای وجود این همه اب در بدن می دانند . آیا تا کنون به آبی که درون موتر در جریان است اندیشیده اید؟ می دانید که یکی از وظایف این آب خنک نگهداشتن ماشین موتر می باشد. آب موجود در بدن انسان نیز همین وظیفه را بعهده دارد . فعالیت های شیمیائی که در همه اعضای بدن ما انجام می گیرد ، به اضافه حرارتی که در اثر فعالیت های ماهیچه ها ایجاد می گردد ، حرارتی را تولید می کنند که توانائی سوزاندن ما را دارد . ولیکن به وسیله ی آبی که در اطراف بافتها وجود دارد و توسط آنها به درون مکیده می شوند ، به محض اینکه حرارت اضافی تولید شود از بین برده خواهد شد .
یاران ! یکی دیگر از وظایف آب موجود در بافتهای بدن انسان جلوگیری از وارد شدن ضربه های شدید به اندام هاست . دریای درونی ما یک عامل ضربه گیر است . به عنوان مثال ، مایعی که اطراف مغز ما را فرا گرفته است موجب می گردد که مغز از صدمه های سخت وارده محفوظ بماند . همین طور ، استخوانها ، محل اتصال آنها و اعضاء بدن و اعصاب در تشکی از مایع قرار دارند تا ما بتوانیم در محیطی که دائم با اجسام برخورد می کنیم تاب مقاومت داشته صدمه ای بر ما وارد نگردد. آیا می دانید اگر خداوند خالق این آب را در بدن ما قرار نمی داد در آن صورت چه می شد؟ بدون آب در بدن ، کوبیدن پا بر روی زمین و زدن چکش بر چیزی آن قدر دردناک می بود که غیر قابل تحمل می شد .

همچنین ، دریای آب درون بدن ما ، یکی از بهترین حلالها است و همراه خود محلولهای شیمیائی پر ارزش بسیاری را توأم با موادی که بحالت شناور هستند به نقاط مختلف بدن می رساند . مثلاً توانائی آن در نگهداری سدیم و پتاسیم به صورت محلول یک ضرورت است که عمل انتقال تکانه های الکتریکی را انجام می دهد و موجبات فعالیت ماهیچه ها و اعصاب را فراهم می سازد .
دوستان ! آب مورد نیاز بدن ، مانند غذا ، باید دائم تأمین گردد. به طور معمول ما روزانه حدود یک و یک چهارم لیتر آب مینوشیم خواه این آب بصورت خالص باشد یا به وسیله نوشابه های دیگر . ما به همین اندازه هم از طریق غذا هرچند که بدون آب به نظر برسد آب را بدست می آوریم .

کل مقدار آبی که بدن از طریق ادرار دفع می کند بالغ بر یک و یک چهارم لیتر می باشد و همین مقدار هم به صورت تبخیر از دست داده می شود که این تبخیر نقش خنک کنندگی بدن را ایفا می کند و از راه ریه ها و پوست بدن انجام می پذیرد.
عمل آب در بدن بیشتر از اینها پیچیده و مهم است .

آب در بدن به طور دائم چون پولی که در بانک رد و بدل می شود ، بین اعضاء مختلف و سیستم رد و بدل می شود. مثلاً در عرض یک روز بالغ بر یکصد و سی و هفت لیتر مایعات از خون تصفیه می گردد و دوباره توسط کلیه ها بخون عودت داده می شود .

چیزی بین هفت و نیم لیتر آب در داخل بدن تولید می گردد. در بین منابع مختلف غدد بذاقی در طی یک شبانه روز مقدار یک و یک چهارم لیتر آب برای مرطوب نگهداشتن دهان ترشح می شود و این بذاق ترشح شده علاوه بر مرطوب نگهداشتن دهان عمل گوارش را نیز منظم می کند . معده نیز بالغ بر یک و یک چهارم لیتر شیره معدی ترشح نموده و پانکراس و کبد و روده ها بالغ بر سه لیتر و نیم مایعات ترشح می کنند .
براستی چگونه احساس میکنیم که نیاز به آب داریم ؟ و چگونه درک میکنیم که به چه اندازه آب نیاز داریم ؟ معمولاً تصور می کنیم موقعی که گلوی ما خشک می شود به ما احساس تشنگی دست می دهد .

ولی حقیقت این است که اعلام تشنگی از خون سرچشمه می گیرد . مثلاً زمانی که ما در هوای گرم به ورزش پرداخته باشیم و مقدار زیادی عرق کرده باشیم ، آب از دست رفته موجب خواهد شد که غلظت خون زیاد شود . هنگامی که غلظت خون در مقابل گرما بیش از حد گردد ، یک ماده شیمیائی از راه خون به مغز رانده می شود و از آن مرکز پیامی به دهان و گلو می فرستد ، در آنجا مکانیزم اعصاب ، ما را از تشنگی آگاه میسازد . وقتیکه ما آب می نوشیم تشنگی رفع می گردد یعنی تعادل آب برقرار شده است .
یاران ! وقتی ما غذای پر نمک می خوریم احساس تشنگی می نمائیم . اما ، این بدان علت نیست که آب بدن ما کاهش پیدا کرده است بلکه علت آن این است که ما نمک اضافی خورده ایم ، چون بدن نه فقظ تعادل آب خود را حفظ می کند ، بلکه همیشه نسبت نمک موجود در آب خود را به نه دهم درصد محفوظ نگه میدارد . لذا از آنجائی که نمک آب بدن در مقدار معینی نگهداری می شود، پس اگر ما نمک زیاد بخوریم باید آب بیشتری نیز بنوشیم که آن نسبت معین محفوظ بماند . همچنین زمانی که به واسطه عرق کردن آب از دست می دهیم ، این عرق مزه شور دارد بنابراین برای جبران آن باید آب و نمک بنوشیم .
ذخیره آب بدن انسان خیلی کمتر از ذخیره غذائی می باشد . فردی که در یک اتاق سرد استراحت نماید حد اکثر میتواند دوازده روز بدون آب زنده بماند ، ولی اگر به او آب داده شود میتواند مدت دو ماه زنده بماند بدون اینکه غذا بخورد.
ما به خون چون یک مایع حیاتی فکر می کنیم . ولی آب با جریان خود و فراهم آوردن تسهیلات برای حرکت ، گرما و خنک کردن ، حل نمودن مواد حیاتی و حمل کردن ملکولهائی که ما را تغذیه می کنند مایع حیات بخش حقیقی بدن میباشد .

● بدن یک شخص ، روزانه ، چه مقدار آب نیاز دارد؟
این مقدار ، کاملا متغیر است و به معیارهای فراوانی از قبیل سن ، سطح فعالیت و محیط بستگی دارد. اگر یک فرد سالم و طبیعی باشد، از دست رفتن کوتاه مدت آب بدن مشکل زیادی ایجاد نمی کند؛ زیرا در این حالت کلیه ها فعالیت می کنند تا حجم ادرار را کاهش دهند و آب بدن را حفظ کنند.
برای افراد سالم و بالغی که روزانه ۳هزار کالری مصرف می کنند، حداقل میزان آبی که باید بنوشند حدود ۳لیتر است ، چه این میزان به صورت آب و انواع نوشیدنی ها باشد و چه این که در انواع غذاها موجود باشد.
البته برای افراد خیلی فعال از قبیل کشاورزان و یا حتی سربازان که کار آنها در هوای گرم است ، این میزان بیشتر نیز می شود.
● تنظیم آب بدن
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، میزان آب پلاسما در اثر نوشیدن آب یا مواد آبکی و هم همچنین هنگام عرق کردن زیاد در هوای گرم تغییر می‌کند کلیه با توانایی ویژه تنظیم دفع آب ، میزان آن را در جهتی که موجب تثبیت مقدار آب پلاسما باشد، تغییر می‌دهند. برای مثال ، فرض کنید که شخصی در هوای گرم شروع به ورزش کند در اثر افزایش گرمای بدن شدت عرق کردن افزایش می‌یابد. پس از مدتی از میزان آب پلاسما کاسته می‌شود. در حالی که در میزان املاح و سایر مواد خون چندان تغییری حاصل نمی‌آید. در نتیجه فشار اسمزی خون بالا می‌رود. این عمل از یکسو باعث جذب آب در اثر کیفیت اسمزی در لوله‌های پیچیده می‌شود و از سوی دیگر گیرنده‌های ویژه‌ای در هیپوتالاموس مغز به نام گیرنده‌های اسمزی را فعال می‌کند.

این گیرنده‌ها موجب می‌شوند که هورمونی به نام آنتی دیورتیک (ADH) که در هیپوتالاموس مغز ساخته می‌شود در خون ترشح شود. این هورمون وقتی از راه خون به کلیه رسید، بر روی مجرای پیچیده دور و لوله‌های جمع کننده ادرار اثر می‌کند و نفوذپذیری آنها را نسبت به آب زیاد می‌کند. فشار اسمزی مایعی که لوله‌های جمع کننده را در بر می‌گیرد نسبت به ادرار زیادتر است. در نتیجه آب موجود در ادرار تمایل به خروج از لوله را دارد. ولی معمولا جدار لوله نسبت به آب نفوذناپذیر است در حضور هورمون آنتی دیورتیک نفوذپذپری این جدار زیاد می‌شود و در نتیجه آب لوله جمع کننده ادرار را ترک می‌کند و وارد مایع بین سلولی و از آنجا وارد مویرگهای خونی می‌شود.

از اینرو تا زمانی که فشار اسمزی پلاسما به حد متعادل نرسد ترشح هورمون و جذب آب ادامه می‌یابد. به این دلیل است که در تابستان ، یا به هنگام ورزشهای شدید مقدار ادرار بسیار کم می‌شود. عکس این هنگام نوشیدن آب و مایعات دیگر صورت می‌گیرد در این موقع آب به مقدار زیاد از روده جذب می‌شود و فشار اسمزی پلاسمای خون پایین می‌آید. این امر سبب کاهش تحریک گیرنده‌های واقع در هیپوتالاموس و کم شدن ترشح هورمون آنتی دیورتیک می‌شود در نتیجه نفوذپذیری جدار لوله جمع کننده نسبتا نقصان می‌یابد و آب را از این لوله جذب نشده در ادرار باقی می‌ماند. بدین ترتیب پس از مدتی آب اضافی پلاسما از راه ادرار دفع می‌شود.
● مکانیزم تشنگی
هنگامی که باز جذب آب از کلیه‌ها برای دفع کمبود آب بدن کافی نباشد تشنگی حاصل می‌شود. و انسان و جانوران با نوشیدن آب و جذب آن از راه روده ، آب را به حد اعتدال می‌رسانند. مکانیزم این عمل به این صورت است که کم شدن آب بدن موجب بالا رفتن فشار اسمزی پلاسمای خون و فعال شدن گیرنده‌های اسمزی در هیپوتالاموس می‌شوند پس این گیرنده‌های اسمزی مرکز تشنگی را در هیپوتالاموس تحریک می‌کنند.

تحریک این مرکز موجب احساس تشنگی و تمایل به نوشیدن آب می‌شود. ظاهرا تر شدن دهان خشک پس از نوشیدن آب و اتساع معده موجب از بین رفتن احساس تشنگی می‌شود. ولی فعالیت مرکز تشنگی زمانی از بین می‌رود که آب جذب شده ، فشار اسمزی پلاسما را تعدیل کند.

● دیابت بی‌مزه
در کسانی که هورمون آنتی دیورتیک به علتی ترشح نمی‌شود روزانه مقدار زیادی آب (تا حد ۴۰ لیتر) در ادرار دفع می‌شود. این بیمار به نام دیابت بی‌مزه معروف است، زیرا میزان ادرار زیاد است. ولی برعکس دیابت معمولی یا مرض قند ، در ادرار قند وجود ندارد. دیابت بی مزه را می‌توان با تزریق هورمون آنتی دیورتیک معالجه کرد.

● منابع آب
آب در حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهد از دست رفتن ۱۰ درصد آب بدن نتایج بدی به بار می‌آورد. و اگر این مقدار از ۲۰ درصد تجاوز کند مرگ حتمی است آب از سه منبع به بدن می‌رسد.

•مایعات
•غذاهایی که مقادیر متفاوت آب دارند.
•یکی از محصولات بسیاری از واکنشهای بدن آب است.
دفع آب از بدن
این عمل به سه صورت انجام می‌پذیرد.

•عرق کردن
•تبخیر از راه شش
•ادرار و مدفوع

● چرا ثابت نگاه داشتن حجم آب بدن در سطح مطلوب آن، مشکل است؟
بدن ما مرتب در حال از دست دادن آب است. گواه خوب این مطلب، دفع ادرار از بدن است. علاوه بر این، عرق کردن نیز یکی دیگر از راه های خروج آب از بدن است که در تابستان این حالت بیشتر ایجاد می شود.

مطالعات انجام شده بر روی ورزشکاران نشان می دهد که عرق کردن، موجب از دست رفتن ۸/۱ لیتر آب در هر ساعت از ورزش می شود، اما به طور کلی میزان دفع آب در دیگر افراد به جز ورزشکاران، در اثر انجام فعالیت های معمول روزانه مثل راه رفتن یا کمی دویدن کمتر است، باوجود این، عرق کردن و تعریق، عمده ترین منبع و علت خروج آب از بدن و کاهش آن است. لازم به ذکر است که دفع آب از بدن، حتی وقتی که هیچ نوع فعالیتی انجام نمی دهیم نیز از طریق پوست انجام می شود. این حالت از کاهش آب بدن را دهیدراتاسیون ناآگاهانه می نامند.

از دیگر عللی که می توانند منجر به بروز دهیدراتاسیون شوند، تاخیر در پاسخ به مکانیسم هایی است که منجر به بروز تشنگی می شوند، زمانی که تشنه می شویم بدن به مرحله نیمه دهیدراتاسیون رسیده است. در این مرحله، بازگرداندن آب از دست رفته به بدن و رساندن آن به حد مطلوب مشکل تر می شود.
● علایم بروز دهیدراتاسیون کدامند؟
بهترین روش برای آگاهی از وضعیت میزان آب بدن و تغییرات آن، پیگیری ادرار است. دفع متوسط ادرار در روز ۳ تا ۴ بار می باشد. چنانچه رنگ ادرار، زرد کمرنگ یا بی رنگ باشد به معنای آن است که شما به اندازه کافی آب و مایعات دریافت کرده اید، اما اگر رنگ آن تیره بوده و بوی ناخوشایندی نیز داشته باشد، باید بلافاصله یک لیوان بزرگ آب بنوشید و دریافت مایعات را افزایش دهید.
به یاد داشته باشید که مصرف قرص های ویتامین، می تواند رنگ ادرار را تیره سازد. بنابراین، این احتمال وجود دارد که با تیره بودن رنگ ادرار، هنوز آب بدن در حد متعادل خود وجود داشته و تغییری در مقدار آن ایجاد نشده است.
اما اولین علامت کم شدن آب بدن یا دهیدراتاسیون، تشنگی است. زمانی که کمبود نسبی آب در بدن ایجاد شده باشد، علایمی نظیر سردرد و خستگی خفیف بروز خواهند کرد. کاهش شدید آب بدن با علایمی نظیر تهوع، افزایش ضربان قلب، عدم تعریق، سرگیجه، لرز و سرگیجه خفیف رخ می دهد. در این حالت، اقدامات پزشکی ضرورت می یابند.
میزان نیاز به آب در افراد مختلف، متفاوت است. مطالعات نشان می دهند که هر فرد بالغ، روزانه به ۵/۱ تا ۲ لیتر آب نیاز دارد که معادل ۸ لیوان آب در روز می شود.

لازم به ذکر است که این مقدار آب برای کسی که در منطقه ای با آب و هوای معتدل زندگی می کند و دارای فعالیت سبکی نیز هست، مناسب می باشد. نکته قابل توجه آن است که با افزایش فعالیت و گرمتر شدن هوا، نیاز به مایعات به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
در این حالت توصیه می شود که مقدار بیشتری آب مصرف کنید. برای مثال، روزانه از ۱۰ لیوان آب و مایعات استفاده نمایید.
علاوه بر این، میزان نیاز به آب به مقدار کالری مصرفی هر فرد در طی شبانه روز نیز بستگی دارد. به طوری که به ازای هر یک کالری مصرف انرژی، بدن به یک میلی لیتر آب نیاز دارد. بنابراین به طور متوسط اگر کالری مصرفی روزانه را ۲۰۰۰ کالری در نظر بگیریم، به ۲ لیتر آب در شبانه روز نیاز داریم، اما چنانچه شما بسیار فعال هستید و روزانه ۳ تا ۴ هزار کالری انرژی می سوزانید، به ۳ تا ۴ لیتر آب که معادل ۱۳ تا ۱۷ لیوان آب می شود، نیاز خواهید داشت.
به طور کلی می توان گفت که مقدار مایعات مورد نیاز، به وزن و سن فرد بستگی دارد. به طوری که هر چه انسان جوان تر باشد، برای هر واحد از وزن بدنش به آب بیشتری نیازمند است. به عنوان یک راهنمایی توصیه می شود که افراد بزرگسال برای هر ۱۰۰۰ کیلوکالری انرژی حاصل از غذا، هزار میلی لیتر (۱ لیتر) و اطفال ۱۵۰۰ میلی لیتر آب مصرف کنند که معمولا حدود دوسوم از نوشیدنی ها و باقیمانده آن از غذاهای جامد به دست می آید.
یک قاعده تجربی که برای ورزشکاران کاربرد دارد بر این اصل استوار است که قبل و بعد ورزش کردن، خود را وزن کنید. به ازای هر پوند (۴۵۰ گرم) که از وزن شما کاسته می شود، حداقل ۲ لیوان آب بنوشید. روش مناسب دیگر، مصرف ۲ ۱ لیوان مایعات، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع فعالیت است.

● کاهش آب بدن در کودکان :
اگر آب بدن کودک شما کاهش یافته است این به آن معناست که مایعات بدن او کمتر از مقداری است که باید باشد و کودک به آن نیاز دارد. نوزادان و کودکان بیش از بالغین در معرض کم آبی هستند و هر گاه که دریافت مایع کمتر از میزانی باشد که از طرقی مثل استفراغ، اسهال، تب یا تعریق از دست می رود، رخ خواهد داد. کاهش آب بدن ممکن است خفیف بوده و براحتی قابل اصلاح باشد و یا متوسط و حتی شدید باشد و جان کودک را در معرض تهدید قرار دهد.

● چگونه می توانیم بفهمیم که کودک دچار کاهش آب بدن شده است؟

وجود هر یک از علائم زیر بیان گر آن است که بدن کودک شما کم آب است(دچار کاهش آب بدن شده است) یا بزودی کم آب خواهد شد. بیش از ۶ ساعت است که پوشک را خیس نکرده است؛ ادرار به رنگ زرد تیره درآمده و دارای بوی تندی است؛ خواب آلودگی بیش از حد یا بی موقع؛ خشکی و سرخی دهان و لب ها؛ گریه بدون اشک. علائمی که نشان می دهند کودک بشدت دچار کم آبی شده است: گودی چشم؛ سردی دست و پا همراه با لکه های پوستی روی آن ها؛ گیجی و هذیان؛ خواب آلودگی زیاد یا بی قراری.

● اگر علائم کاهش آب بدن ظاهر شود چه باید کرد؟

کودکان می توانند بسرعت دچار دزیدراتاسیون خطرناک شوند بنابراین اگر فکر می کنید که کودک دارای علائم کاهش آب بدن جدی است فورا او را به بخش اورژانس ببرید. ممکن است لازم باشد که فورا از طریق وریدی به او مایع تزریق شود. اگر شما نگران کودک هستید ولی فکر نمی کنید که دزیدراتاسیون او جدی باشد به پزشک وی تماس بگیرید. ممکن است او بخواهد کودک را معاینه کند.

اگر پزشک تشخیص دهد که کودک شما دچار کم آبی خفیف شده است به شما آموزش می دهد که چگونه مایع یا محلول خاصی را به او بخورانید تا جایگزین آب و الکترولیت(املاح) از دست رفته شود. پودر یا مایع های حاوی الکترولیت در اکثر داروخانه ها وجود دارند و رایج ترین آن ها پودر ORS است که باید طبق دستور در مقدار مناسبی آب حل شود. ممکن است بعضی از انواع دیگر آن ها را با اسامی تجاری از قبیل ReVital، Infalyte،Pedialyte در داروخانه ها بیابید که بهتر است حتما در مورد مصرف آن ها با پزشک کودک یا دکتر داروساز مشورت نمائید. از نوشیدنی های مخصوص ورزشی استفاده نکنید زیرا علیرغم آن که حاوی الکترولیت هستند، میزان قند آن ها بیشتر از مایعاتی است که اختصاصا برای درمان کاهش آب بدن تهیه شده اند.

● چگونه می توان از کاهش آب بدن پیشگیری نمود؟

برای پیشگیری از دزیدراتاسیون باید مطمئن شوید که کودک میزان کافی مایعات دریافت کند بخصوص درروزهای گرم و زمانی که بیمار است. به شیر دادن ادامه دهید و اگر کودک ۴ ماه یا بیشتر دارد می توانید کمی آب نیز به او بدهید(در حدود ۹۰ سی سی در روز تا وقتی که به سن خوردن جامدات برسد).

اگر کودک شما آب میوه می نوشد میزان آن را در روز زیاد نکنید ولی می توانید آن را رقیق کنید بنابراین اگر نوزاد ۹۰ تا ۱۲۰ سی سی آب میوه در روز می نوشیده می توانید با رقیق کردن آن میزان مایع دریافتی را به ۱۸۰ تا ۲۴۰ سی سی برسانید.

از خوراندن مایعات حاوی کربنات مثل نوشابه های گازدار بپرهیزید. زیرا علاوه بر تاثیر نامطلوب روی دندان ها، بخاطر داشته باشید که همراه با کاهش آب بدن، الکترولیت ها نیز کاهش می یابند و برای جایگزین کردن آن ها باید از مایعات مخصوص حاوی املاح ضروری استفاده کرد.

در زیر بعضی مواردی که کودک را در معرض ابتلا به کاهش آب بدن قرار می دهد ذکر می شود:

تب:

هرگاه کودک تب دارد به او مقدار زیادی آب بدهید. اگر بلع او دردناک است از پزشک بپرسید که آیا می توانید برای کاهش درد از مسکن هایی مانند استامینوفن کودکان استفاده کنید.

دمای بیش از حد:

فعالیت بیش از حد در روزهای گرم و یا قرارگرفتن در اتاقی با هوای گرم و دم کرده منجر به تعریق و از دست رفتن آب بدن می شود.
اسهال:

اگر کودک شما دارای بیماری گوارشی است و بخصوص اگر به گاستروانتریت حاد دچار شده است از طریق اسهال و استفراغ مقدار زیادی از آب بدن را از دست خواهد داد. به او آب میوه ندهید زیرا ممکن است بیماری او را تشدید کند و از مصرف داروهای ضد اسهال که بدون نسخه بفروش می رسند نیز بپرهیزید مگر آن که پزشک آن ها را تجویز کند. فقط کودک را تشویق کنید که بیش از حد معمول آب بنوشد. اگر فکر می کنید کودک ممکن است دچار کاهش آب بدن شود در مورد استفاده از مایعات حاوی الکترولیت از پزشک سوال کنید.
استفراغ:

ویروس ها و عفونت های گوارشی می توانند به استفراغ بیانجامند. اگر کودک نمی تواند مایعات را در معده نگه دارد بسرعت دزیدراته خواهد شد. سعی کنید میزان زیادی آب را در نوبت های مکرر و هر نوبت مقدار بسیار کم به او بخورانید. مثلا می توانید با هر ۵ دقیقه ۲ قاشق چایخوری شروع کنید. اگر او توانست این میزان آب را به مدت یک ساعت در معده نگه دارد میزان آب را دو برابر کنید و فواصل را به ۱۵ دقیقه برسانید. مصرف مایعات حاوی الکترولیت نیز برای هیدارته کردن کودکان مبتلا به استفراغ و متعاقبا کنترل تهوع بسیار مناسب است. امتناع از نوشیدن. گلو درد و بیماری هایی نظیر بیماری هایی دست، پا و دهان ممکن است آن چنان دردی داشته باشد که کودک از نوشیدن امتناع ورزد. در مورد مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن کودکان به منظور کاهش درد از پزشک خود سوال نمائید. می توانید پس از مصرف مسکن، به او آب، شیر مادر یا شیر خشک بدهید.

آب و نقش آن در بدن

سلولهای بدن در محیط آبی ویژه‌ای زندگی می‌کنند که ترکیب آن برای بافتهای مختلف بدن بسیار مشابه است. اگر چه ترکیب شیمیایی پلاسما با این محیط یکسان نیست چون میان این دو ارتباطی وجود دارد هر گونه تغییری در ترکیب شیمیایی پلاسما بر مایع بین سلولی اثر می‌گذارد و بالعکس . از اینرو تثبیت ترکیب شیمیایی پلاسما بخصوص از نقطه نظر عواملی مانند میزان اسیدتیه آب و املاح و مواد دفعی که تغییر آن موجب صدمه و خرابی سلولها می‌شود. از مهمترین و حیاتیترین اعمال بدن است و به جرات می‌توان گفت که کلیه در این امر مهمترین نقش را دارد کسانی که کیله آنها خراب شود یا از کار بیافتد خیلی زود در خطر مرگ قرار می‌گیرد.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، قسمت اعظم وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد. آب بخش اساسی سلول های بدن و مایعات آن می باشد. آب در تمام واکنش های بیوشیمیایی دخالت دارد. حلال بسیاری از یون ها ومولکول ها می باشد،محیط مناسبی برای فرایند نقل وانتقالات داخل وخارج سلول ایجاد می کند و تر کننده می باشد. با تبخیر از طریق پوست و ریه در تنظیم حرارت بدن نقش اساسی دارد. وزن آب تمام بدن در حدود ۵۰ تا ۹۰ درصد وزن بدن می باشد وبا مساحت سطح بدن نسبت مستقیم دارد. مقدار آب بدن با افزایش سن و چربی بدن کاهش می یابد. در ورزش کاران مقدار آب بیشتر از غیر ورزش کاران است.

● آب بدن در دو بخش مهم توزیع شده است:

۱- داخل سلولی

۲- خارج سلولی.

آب داخل سلولی ۵۰ تا ۶۰ درصد آب کل بدن در اشخاص تندرست و بالغ را تشکیل می دهد. آب های خارج سلولی عبارتند از:آب های موجود در پلاسما، لنف، نسوج همبند، غضروف ، پوست ، مغز استخوان و اندام های ترشح کننده ی مایعات. چون بیشتر سلول های بدن به آسانی نسبت به آب نفوذ پذیرند, تشخیص آب داخل و خارج سلولی به آسانی امکان پذیر نیست.

الکتولیت های پلاسمای خون با مایعات بین سلولی اختلاف چندانی ندارند. پروتئین پلاسمی خون بیشتر از مایعات بین سلولی است. زیرا پروتئین های پلاسما به مقدار خیلی زیاد به وسیله ی دیواره ی عروقی نگه داشته می شود. اما بر خلاف پلاسما در مایعات بین سلولی کلرید به عنوان آنیون فعالیت دارد. در نتیجه می توان قبول کرد که ترکیب پلاسما مغرف ترکیب مایعات خارج سلولی است. سه اختلاف مهم در ترکیبات مایعات داخل و خارج سلولی عبارتند از: ۱- پتاسیم کاتیون اصلی مایعات داخل سلولی است ولی سدیم کاتیون اصلی مایعات خارج سلولی می باشد. ۲- چون مقادیر زیادی از ترکیبات آلی فسفریله شده در داخل سلول وجود دارد،فسفات اولین آنیون داخل سلولی بوده و بالعکس کلرید مهم مایعات خارج سلولی است.۳- غلظت پروتئین داخل سلولی بیشتر از غلظت پروتئین پلاسمای خون است.

در انسان طبیعی و سالم حجم آب تمام بدن به طور قابل توجهی ثابت است. نوسانات تغییر حجم آب بدن روزانه کمتر از یک درصد وزن بدن می باشد ، این ثبات با توجه به تغییرات قابل توجهی که درآب دریافتی وجود دارد محفوظ نگه داشته می شود.

حد متوسط روزانه مقدار آب دریافتی و دفع شده ۲۸۵۰ میلی لیتر است. مقدار مذکور حتی در یک فرد هم با تغییراتی همراه است.

بیش از ۶۰ درصد وزن بدن انسان و ۷۰ درصد عضلات از آب تشکیل شده است. آب در خون، ریه ها و مغز وجود دارد. پس می توان گفت که نوشیدن آب برای عملکرد بهتر بدن بسیار مفید و لازم است.

وظایف آب در بدن
۱- انتقال دهنده ی مواد غذایی

۲- انجام بهتر عمل هضم

۳- تنظیم دمای بدن

۴- خارج کردن مواد زائد از بدن به وسیله ی عرق ، ادرار و مدفوع.

۵- حرکت آسان مفاصل و اعضا

۶- کمک به سیستم ایمنی بدن

۷- استفاده از مواد مغذی اصلی

۸- شکل دادن به سلول

۹- افزایش کارآیی جسمی و روانی فرد

۱۰- کمک به کاهش وزن و افزایش سوخت و ساز بدن

۱۱- کاهش سرگیجه و سردرد

آب برای جانشینی مایعات از دست رفته ی بدن ضروری است. این مایعات از طریق پوست، ریتین دیواره ی معده و روده دفع می شود. آب برای دفع کلیوی اوره، نمک ها وسایر مواد محلول فعال اسمزی نیز مورد نیاز است که لازم است تامین گردد.

مقدار آبی که دفع آن اجتناب ناپذیر می باشد نسبت به آب وهواف فعالیت بدنی، حالت سلامتی وبیماری و نوع غذاهای مصرفی تفاوت دارد.حرارت زیاد،آب وهوای خشک،فعالیت شدید بدنی و تب باعث افزایش دفع آب از طریق پوست و ریه ها می شود. این عوامل دفع عرق را هم تشدید می کنند و حتی ممکن است به حدود یک لیتر در ساعت نیز برسد. آب ترشح شده به محیط معده و روده معمولا مجددا جذب می شود. اما اسهال و سایر بیماری های روده ای دفع آب را به مقدار زیاد افزایش می دهند.

عملا حجم کل ادرار به مقدار آب دریافت شده بستگی دارد ، اما برای ادامه ی حیات به مقدار حداقلی ازآب (حجمی از آب که دفعش اجتنلب ناپذیر می باشد.) نیاز است،تا به همراه خود مواد محلول فعال اسمزی مخصوصا اوره وکلرور سدیم را دفع نماید. مقدار دفع این مواد هم به مقدار پروتئین و نمک دریافت شده در غذای روزانه وابسته است.

برای حفظ تعادل آب بدن تمام آب های دفع شده می بایست جبران شوند. آببیشتر از طریق نوشیدن آب یا نوشیدنی های دیگر و یا آب های موجود در غذا به بدن می رسد. به علاوه در نتیجه ی اکسیداسیون مولکول های ماد ها آب به وجود می آید. اکسیداسیون یک گرم نشاسته ، پروتئین ، چربی به ترتیب ۶/۰ ،۴۱/۰ ، ۰۷/۱ گرم آب تولید می کند. اما آب حاصل از این متابولیسم در مقابل آبی که می نوشیم بسیار کم است. چون عوامل متعددی مانند آب و هوا، فعالیت بدنی، در مقدار آب مصرفی موثر می باشند. به طور تقریبی مقدار آب ضروری برای هر کیلو کالری را مشخص نموده اند، مثلا برای اشخاصی که در نقاط معتدل زندگی می کنند این مقدار ۱mm/kcal برای بزرگسالان و۱/۵mm/kcalبرای کودکان مناسب به نظر می رسد،اما، برای اشخاص فعال و افرادی که در نواحی گرمسیر زندگی می کنند این مقدار را باید تصحیح کرد. بیمارانی که تب، استفراغ ، اسهال داشته و یا شدیدا ادرار دفع می کنند، یا افرادی که داروهای دیورتیک، و یا غذاهای پر پروتئین مصرف می کنند به مقدار بیشتری آب نیاز دارند.چون حدود یک تا دو درصد تغییردر تعادل آب بدن باعث ضعف یا مرگ می شود، مصرف آب باید به طوردقیق با مقدار آب دفع شده متعادل باشد. تنظیم این تعادل به کمک سیستم تنظیمی واقع در هیپوتالاوس بر قرار می شود.

اگر فقط وزن بدن مورد نظر باشد ، ما انسانها بیشتر از آب ساخته شده ایم .۶۰ تا ۷۰ در صد وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد. چیزی در حدود چهل و نه کیلو گرم آب در یک مرد با وزن متوسط . حتی استخوان بدن ما که کاملاً ماده ای سخت به نظر می رسد بالغ بر ۲۰ درصد آن را آب تشکیل می دهد ، در حالی که ۹۵ درصد پلاسمای خون ما را آب تشکیل می دهد.
این دریای درونی با مزه ای شور ، محیط آبی دررون بدن ما میباشد. آب این دریا در رگهای خونی و همه مجاری باریک بدن در جریان است . هر سلولی را این آب سیراب می کند و هیچ عضوی از بدن نمی تواند بدون این آب زنده بماند . به عبارت دیگر آب موجود در بدن مانع از این می گردد که ما در آتش درونی خود بسوزیم .
● آیا براستی علت وجود این همه آب در بدن انسان چیست ؟ و چرا حکمت خدای حکیم بر این امر تعلق گرفته است ؟

پژوهشگران ، خنک نگهداشتن بدن را یکی از علتهای وجود این همه اب در بدن می دانند . آیا تا کنون به آبی که درون موتر در جریان است اندیشیده اید؟ می دانید که یکی از وظایف این آب خنک نگهداشتن ماشین موتر می باشد. آب موجود در بدن انسان نیز همین وظیفه را بعهده دارد . فعالیت های شیمیائی که در همه اعضای بدن ما انجام می گیرد ، به اضافه حرارتی که در اثر فعالیت های ماهیچه ها ایجاد می گردد ، حرارتی را تولید می کنند که توانائی سوزاندن ما را دارد . ولیکن به وسیله ی آبی که در اطراف بافتها وجود دارد و توسط آنها به درون مکیده می شوند ، به محض اینکه حرارت اضافی تولید شود از بین برده خواهد شد .
یاران ! یکی دیگر از وظایف آب موجود در بافتهای بدن انسان جلوگیری از وارد شدن ضربه های شدید به اندام هاست . دریای درونی ما یک عامل ضربه گیر است . به عنوان مثال ، مایعی که اطراف مغز ما را فرا گرفته است موجب می گردد که مغز از صدمه های سخت وارده محفوظ بماند . همین طور ، استخوانها ، محل اتصال آنها و اعضاء بدن و اعصاب در تشکی از مایع قرار دارند تا ما بتوانیم در محیطی که دائم با اجسام برخورد می کنیم تاب مقاومت داشته صدمه ای بر ما وارد نگردد. آیا می دانید اگر خداوند خالق این آب را در بدن ما قرار نمی داد در آن صورت چه می شد؟ بدون آب در بدن ، کوبیدن پا بر روی زمین و زدن چکش بر چیزی آن قدر دردناک می بود که غیر قابل تحمل می شد .

همچنین ، دریای آب درون بدن ما ، یکی از بهترین حلالها است و همراه خود محلولهای شیمیائی پر ارزش بسیاری را توأم با موادی که بحالت شناور هستند به نقاط مختلف بدن می رساند . مثلاً توانائی آن در نگهداری سدیم و پتاسیم به صورت محلول یک ضرورت است که عمل انتقال تکانه های الکتریکی را انجام می دهد و موجبات فعالیت ماهیچه ها و اعصاب را فراهم می سازد .
دوستان ! آب مورد نیاز بدن ، مانند غذا ، باید دائم تأمین گردد. به طور معمول ما روزانه حدود یک و یک چهارم لیتر آب مینوشیم خواه این آب بصورت خالص باشد یا به وسیله نوشابه های دیگر . ما به همین اندازه هم از طریق غذا هرچند که بدون آب به نظر برسد آب را بدست می آوریم .

کل مقدار آبی که بدن از طریق ادرار دفع می کند بالغ بر یک و یک چهارم لیتر می باشد و همین مقدار هم به صورت تبخیر از دست داده می شود که این تبخیر نقش خنک کنندگی بدن را ایفا می کند و از راه ریه ها و پوست بدن انجام می پذیرد.
عمل آب در بدن بیشتر از اینها پیچیده و مهم است .

آب در بدن به طور دائم چون پولی که در بانک رد و بدل می شود ، بین اعضاء مختلف و سیستم رد و بدل می شود. مثلاً در عرض یک روز بالغ بر یکصد و سی و هفت لیتر مایعات از خون تصفیه می گردد و دوباره توسط کلیه ها بخون عودت داده می شود .

چیزی بین هفت و نیم لیتر آب در داخل بدن تولید می گردد. در بین منابع مختلف غدد بذاقی در طی یک شبانه روز مقدار یک و یک چهارم لیتر آب برای مرطوب نگهداشتن دهان ترشح می شود و این بذاق ترشح شده علاوه بر مرطوب نگهداشتن دهان عمل گوارش را نیز منظم می کند . معده نیز بالغ بر یک و یک چهارم لیتر شیره معدی ترشح نموده و پانکراس و کبد و روده ها بالغ بر سه لیتر و نیم مایعات ترشح می کنند .
براستی چگونه احساس میکنیم که نیاز به آب داریم ؟ و چگونه درک میکنیم که به چه اندازه آب نیاز داریم ؟ معمولاً تصور می کنیم موقعی که گلوی ما خشک می شود به ما احساس تشنگی دست می دهد .

ولی حقیقت این است که اعلام تشنگی از خون سرچشمه می گیرد . مثلاً زمانی که ما در هوای گرم به ورزش پرداخته باشیم و مقدار زیادی عرق کرده باشیم ، آب از دست رفته موجب خواهد شد که غلظت خون زیاد شود . هنگامی که غلظت خون در مقابل گرما بیش از حد گردد ، یک ماده شیمیائی از راه خون به مغز رانده می شود و از آن مرکز پیامی به دهان و گلو می فرستد ، در آنجا مکانیزم اعصاب ، ما را از تشنگی آگاه میسازد . وقتیکه ما آب می نوشیم تشنگی رفع می گردد یعنی تعادل آب برقرار شده است .
یاران ! وقتی ما غذای پر نمک می خوریم احساس تشنگی می نمائیم . اما ، این بدان علت نیست که آب بدن ما کاهش پیدا کرده است بلکه علت آن این است که ما نمک اضافی خورده ایم ، چون بدن نه فقظ تعادل آب خود را حفظ می کند ، بلکه همیشه نسبت نمک موجود در آب خود را به نه دهم درصد محفوظ نگه میدارد . لذا از آنجائی که نمک آب بدن در مقدار معینی نگهداری می شود، پس اگر ما نمک زیاد بخوریم باید آب بیشتری نیز بنوشیم که آن نسبت معین محفوظ بماند . همچنین زمانی که به واسطه عرق کردن آب از دست می دهیم ، این عرق مزه شور دارد بنابراین برای جبران آن باید آب و نمک بنوشیم .
ذخیره آب بدن انسان خیلی کمتر از ذخیره غذائی می باشد . فردی که در یک اتاق سرد استراحت نماید حد اکثر میتواند دوازده روز بدون آب زنده بماند ، ولی اگر به او آب داده شود میتواند مدت دو ماه زنده بماند بدون اینکه غذا بخورد.
ما به خون چون یک مایع حیاتی فکر می کنیم . ولی آب با جریان خود و فراهم آوردن تسهیلات برای حرکت ، گرما و خنک کردن ، حل نمودن مواد حیاتی و حمل کردن ملکولهائی که ما را تغذیه می کنند مایع حیات بخش حقیقی بدن میباشد .

● بدن یک شخص ، روزانه ، چه مقدار آب نیاز دارد؟
این مقدار ، کاملا متغیر است و به معیارهای فراوانی از قبیل سن ، سطح فعالیت و محیط بستگی دارد. اگر یک فرد سالم و طبیعی باشد، از دست رفتن کوتاه مدت آب بدن مشکل زیادی ایجاد نمی کند؛ زیرا در این حالت کلیه ها فعالیت می کنند تا حجم ادرار را کاهش دهند و آب بدن را حفظ کنند.
برای افراد سالم و بالغی که روزانه ۳هزار کالری مصرف می کنند، حداقل میزان آبی که باید بنوشند حدود ۳لیتر است ، چه این میزان به صورت آب و انواع نوشیدنی ها باشد و چه این که در انواع غذاها موجود باشد.
البته برای افراد خیلی فعال از قبیل کشاورزان و یا حتی سربازان که کار آنها در هوای گرم است ، این میزان بیشتر نیز می شود.
● تنظیم آب بدن
به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، میزان آب پلاسما در اثر نوشیدن آب یا مواد آبکی و هم همچنین هنگام عرق کردن زیاد در هوای گرم تغییر می‌کند کلیه با توانایی ویژه تنظیم دفع آب ، میزان آن را در جهتی که موجب تثبیت مقدار آب پلاسما باشد، تغییر می‌دهند. برای مثال ، فرض کنید که شخصی در هوای گرم شروع به ورزش کند در اثر افزایش گرمای بدن شدت عرق کردن افزایش می‌یابد. پس از مدتی از میزان آب پلاسما کاسته می‌شود. در حالی که در میزان املاح و سایر مواد خون چندان تغییری حاصل نمی‌آید. در نتیجه فشار اسمزی خون بالا می‌رود. این عمل از یکسو باعث جذب آب در اثر کیفیت اسمزی در لوله‌های پیچیده می‌شود و از سوی دیگر گیرنده‌های ویژه‌ای در هیپوتالاموس مغز به نام گیرنده‌های اسمزی را فعال می‌کند.

این گیرنده‌ها موجب می‌شوند که هورمونی به نام آنتی دیورتیک (ADH) که در هیپوتالاموس مغز ساخته می‌شود در خون ترشح شود. این هورمون وقتی از راه خون به کلیه رسید، بر روی مجرای پیچیده دور و لوله‌های جمع کننده ادرار اثر می‌کند و نفوذپذیری آنها را نسبت به آب زیاد می‌کند. فشار اسمزی مایعی که لوله‌های جمع کننده را در بر می‌گیرد نسبت به ادرار زیادتر است. در نتیجه آب موجود در ادرار تمایل به خروج از لوله را دارد. ولی معمولا جدار لوله نسبت به آب نفوذناپذیر است در حضور هورمون آنتی دیورتیک نفوذپذپری این جدار زیاد می‌شود و در نتیجه آب لوله جمع کننده ادرار را ترک می‌کند و وارد مایع بین سلولی و از آنجا وارد مویرگهای خونی می‌شود.

از اینرو تا زمانی که فشار اسمزی پلاسما به حد متعادل نرسد ترشح هورمون و جذب آب ادامه می‌یابد. به این دلیل است که در تابستان ، یا به هنگام ورزشهای شدید مقدار ادرار بسیار کم می‌شود. عکس این هنگام نوشیدن آب و مایعات دیگر صورت می‌گیرد در این موقع آب به مقدار زیاد از روده جذب می‌شود و فشار اسمزی پلاسمای خون پایین می‌آید. این امر سبب کاهش تحریک گیرنده‌های واقع در هیپوتالاموس و کم شدن ترشح هورمون آنتی دیورتیک می‌شود در نتیجه نفوذپذیری جدار لوله جمع کننده نسبتا نقصان می‌یابد و آب را از این لوله جذب نشده در ادرار باقی می‌ماند. بدین ترتیب پس از مدتی آب اضافی پلاسما از راه ادرار دفع می‌شود.
● مکانیزم تشنگی
هنگامی که باز جذب آب از کلیه‌ها برای دفع کمبود آب بدن کافی نباشد تشنگی حاصل می‌شود. و انسان و جانوران با نوشیدن آب و جذب آن از راه روده ، آب را به حد اعتدال می‌رسانند. مکانیزم این عمل به این صورت است که کم شدن آب بدن موجب بالا رفتن فشار اسمزی پلاسمای خون و فعال شدن گیرنده‌های اسمزی در هیپوتالاموس می‌شوند پس این گیرنده‌های اسمزی مرکز تشنگی را در هیپوتالاموس تحریک می‌کنند.

تحریک این مرکز موجب احساس تشنگی و تمایل به نوشیدن آب می‌شود. ظاهرا تر شدن دهان خشک پس از نوشیدن آب و اتساع معده موجب از بین رفتن احساس تشنگی می‌شود. ولی فعالیت مرکز تشنگی زمانی از بین می‌رود که آب جذب شده ، فشار اسمزی پلاسما را تعدیل کند.

● دیابت بی‌مزه
در کسانی که هورمون آنتی دیورتیک به علتی ترشح نمی‌شود روزانه مقدار زیادی آب (تا حد ۴۰ لیتر) در ادرار دفع می‌شود. این بیمار به نام دیابت بی‌مزه معروف است، زیرا میزان ادرار زیاد است. ولی برعکس دیابت معمولی یا مرض قند ، در ادرار قند وجود ندارد. دیابت بی مزه را می‌توان با تزریق هورمون آنتی دیورتیک معالجه کرد.

● منابع آب
آب در حدود ۶۵ تا ۷۰ درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهد از دست رفتن ۱۰ درصد آب بدن نتایج بدی به بار می‌آورد. و اگر این مقدار از ۲۰ درصد تجاوز کند مرگ حتمی است آب از سه منبع به بدن می‌رسد.

•مایعات
•غذاهایی که مقادیر متفاوت آب دارند.
•یکی از محصولات بسیاری از واکنشهای بدن آب است.
دفع آب از بدن
این عمل به سه صورت انجام می‌پذیرد.

•عرق کردن
•تبخیر از راه شش
•ادرار و مدفوع

● چرا ثابت نگاه داشتن حجم آب بدن در سطح مطلوب آن، مشکل است؟
بدن ما مرتب در حال از دست دادن آب است. گواه خوب این مطلب، دفع ادرار از بدن است. علاوه بر این، عرق کردن نیز یکی دیگر از راه های خروج آب از بدن است که در تابستان این حالت بیشتر ایجاد می شود.

مطالعات انجام شده بر روی ورزشکاران نشان می دهد که عرق کردن، موجب از دست رفتن ۸/۱ لیتر آب در هر ساعت از ورزش می شود، اما به طور کلی میزان دفع آب در دیگر افراد به جز ورزشکاران، در اثر انجام فعالیت های معمول روزانه مثل راه رفتن یا کمی دویدن کمتر است، باوجود این، عرق کردن و تعریق، عمده ترین منبع و علت خروج آب از بدن و کاهش آن است. لازم به ذکر است که دفع آب از بدن، حتی وقتی که هیچ نوع فعالیتی انجام نمی دهیم نیز از طریق پوست انجام می شود. این حالت از کاهش آب بدن را دهیدراتاسیون ناآگاهانه می نامند.

از دیگر عللی که می توانند منجر به بروز دهیدراتاسیون شوند، تاخیر در پاسخ به مکانیسم هایی است که منجر به بروز تشنگی می شوند، زمانی که تشنه می شویم بدن به مرحله نیمه دهیدراتاسیون رسیده است. در این مرحله، بازگرداندن آب از دست رفته به بدن و رساندن آن به حد مطلوب مشکل تر می شود.
● علایم بروز دهیدراتاسیون کدامند؟
بهترین روش برای آگاهی از وضعیت میزان آب بدن و تغییرات آن، پیگیری ادرار است. دفع متوسط ادرار در روز ۳ تا ۴ بار می باشد. چنانچه رنگ ادرار، زرد کمرنگ یا بی رنگ باشد به معنای آن است که شما به اندازه کافی آب و مایعات دریافت کرده اید، اما اگر رنگ آن تیره بوده و بوی ناخوشایندی نیز داشته باشد، باید بلافاصله یک لیوان بزرگ آب بنوشید و دریافت مایعات را افزایش دهید.
به یاد داشته باشید که مصرف قرص های ویتامین، می تواند رنگ ادرار را تیره سازد. بنابراین، این احتمال وجود دارد که با تیره بودن رنگ ادرار، هنوز آب بدن در حد متعادل خود وجود داشته و تغییری در مقدار آن ایجاد نشده است.
اما اولین علامت کم شدن آب بدن یا دهیدراتاسیون، تشنگی است. زمانی که کمبود نسبی آب در بدن ایجاد شده باشد، علایمی نظیر سردرد و خستگی خفیف بروز خواهند کرد. کاهش شدید آب بدن با علایمی نظیر تهوع، افزایش ضربان قلب، عدم تعریق، سرگیجه، لرز و سرگیجه خفیف رخ می دهد. در این حالت، اقدامات پزشکی ضرورت می یابند.
میزان نیاز به آب در افراد مختلف، متفاوت است. مطالعات نشان می دهند که هر فرد بالغ، روزانه به ۵/۱ تا ۲ لیتر آب نیاز دارد که معادل ۸ لیوان آب در روز می شود.

لازم به ذکر است که این مقدار آب برای کسی که در منطقه ای با آب و هوای معتدل زندگی می کند و دارای فعالیت سبکی نیز هست، مناسب می باشد. نکته قابل توجه آن است که با افزایش فعالیت و گرمتر شدن هوا، نیاز به مایعات به طور قابل توجهی افزایش می یابد.
در این حالت توصیه می شود که مقدار بیشتری آب مصرف کنید. برای مثال، روزانه از ۱۰ لیوان آب و مایعات استفاده نمایید.
علاوه بر این، میزان نیاز به آب به مقدار کالری مصرفی هر فرد در طی شبانه روز نیز بستگی دارد. به طوری که به ازای هر یک کالری مصرف انرژی، بدن به یک میلی لیتر آب نیاز دارد. بنابراین به طور متوسط اگر کالری مصرفی روزانه را ۲۰۰۰ کالری در نظر بگیریم، به ۲ لیتر آب در شبانه روز نیاز داریم، اما چنانچه شما بسیار فعال هستید و روزانه ۳ تا ۴ هزار کالری انرژی می سوزانید، به ۳ تا ۴ لیتر آب که معادل ۱۳ تا ۱۷ لیوان آب می شود، نیاز خواهید داشت.
به طور کلی می توان گفت که مقدار مایعات مورد نیاز، به وزن و سن فرد بستگی دارد. به طوری که هر چه انسان جوان تر باشد، برای هر واحد از وزن بدنش به آب بیشتری نیازمند است. به عنوان یک راهنمایی توصیه می شود که افراد بزرگسال برای هر ۱۰۰۰ کیلوکالری انرژی حاصل از غذا، هزار میلی لیتر (۱ لیتر) و اطفال ۱۵۰۰ میلی لیتر آب مصرف کنند که معمولا حدود دوسوم از نوشیدنی ها و باقیمانده آن از غذاهای جامد به دست می آید.
یک قاعده تجربی که برای ورزشکاران کاربرد دارد بر این اصل استوار است که قبل و بعد ورزش کردن، خود را وزن کنید. به ازای هر پوند (۴۵۰ گرم) که از وزن شما کاسته می شود، حداقل ۲ لیوان آب بنوشید. روش مناسب دیگر، مصرف ۲ ۱ لیوان مایعات، ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از شروع فعالیت است.

● کاهش آب بدن در کودکان :
اگر آب بدن کودک شما کاهش یافته است این به آن معناست که مایعات بدن او کمتر از مقداری است که باید باشد و کودک به آن نیاز دارد. نوزادان و کودکان بیش از بالغین در معرض کم آبی هستند و هر گاه که دریافت مایع کمتر از میزانی باشد که از طرقی مثل استفراغ، اسهال، تب یا تعریق از دست می رود، رخ خواهد داد. کاهش آب بدن ممکن است خفیف بوده و براحتی قابل اصلاح باشد و یا متوسط و حتی شدید باشد و جان کودک را در معرض تهدید قرار دهد.

● چگونه می توانیم بفهمیم که کودک دچار کاهش آب بدن شده است؟

وجود هر یک از علائم زیر بیان گر آن است که بدن کودک شما کم آب است(دچار کاهش آب بدن شده است) یا بزودی کم آب خواهد شد. بیش از ۶ ساعت است که پوشک را خیس نکرده است؛ ادرار به رنگ زرد تیره درآمده و دارای بوی تندی است؛ خواب آلودگی بیش از حد یا بی موقع؛ خشکی و سرخی دهان و لب ها؛ گریه بدون اشک. علائمی که نشان می دهند کودک بشدت دچار کم آبی شده است: گودی چشم؛ سردی دست و پا همراه با لکه های پوستی روی آن ها؛ گیجی و هذیان؛ خواب آلودگی زیاد یا بی قراری.

● اگر علائم کاهش آب بدن ظاهر شود چه باید کرد؟

کودکان می توانند بسرعت دچار دزیدراتاسیون خطرناک شوند بنابراین اگر فکر می کنید که کودک دارای علائم کاهش آب بدن جدی است فورا او را به بخش اورژانس ببرید. ممکن است لازم باشد که فورا از طریق وریدی به او مایع تزریق شود. اگر شما نگران کودک هستید ولی فکر نمی کنید که دزیدراتاسیون او جدی باشد به پزشک وی تماس بگیرید. ممکن است او بخواهد کودک را معاینه کند.

اگر پزشک تشخیص دهد که کودک شما دچار کم آبی خفیف شده است به شما آموزش می دهد که چگونه مایع یا محلول خاصی را به او بخورانید تا جایگزین آب و الکترولیت(املاح) از دست رفته شود. پودر یا مایع های حاوی الکترولیت در اکثر داروخانه ها وجود دارند و رایج ترین آن ها پودر ORS است که باید طبق دستور در مقدار مناسبی آب حل شود. ممکن است بعضی از انواع دیگر آن ها را با اسامی تجاری از قبیل ReVital، Infalyte،Pedialyte در داروخانه ها بیابید که بهتر است حتما در مورد مصرف آن ها با پزشک کودک یا دکتر داروساز مشورت نمائید. از نوشیدنی های مخصوص ورزشی استفاده نکنید زیرا علیرغم آن که حاوی الکترولیت هستند، میزان قند آن ها بیشتر از مایعاتی است که اختصاصا برای درمان کاهش آب بدن تهیه شده اند.

● چگونه می توان از کاهش آب بدن پیشگیری نمود؟

برای پیشگیری از دزیدراتاسیون باید مطمئن شوید که کودک میزان کافی مایعات دریافت کند بخصوص درروزهای گرم و زمانی که بیمار است. به شیر دادن ادامه دهید و اگر کودک ۴ ماه یا بیشتر دارد می توانید کمی آب نیز به او بدهید(در حدود ۹۰ سی سی در روز تا وقتی که به سن خوردن جامدات برسد).

اگر کودک شما آب میوه می نوشد میزان آن را در روز زیاد نکنید ولی می توانید آن را رقیق کنید بنابراین اگر نوزاد ۹۰ تا ۱۲۰ سی سی آب میوه در روز می نوشیده می توانید با رقیق کردن آن میزان مایع دریافتی را به ۱۸۰ تا ۲۴۰ سی سی برسانید.

از خوراندن مایعات حاوی کربنات مثل نوشابه های گازدار بپرهیزید. زیرا علاوه بر تاثیر نامطلوب روی دندان ها، بخاطر داشته باشید که همراه با کاهش آب بدن، الکترولیت ها نیز کاهش می یابند و برای جایگزین کردن آن ها باید از مایعات مخصوص حاوی املاح ضروری استفاده کرد.

در زیر بعضی مواردی که کودک را در معرض ابتلا به کاهش آب بدن قرار می دهد ذکر می شود:

تب:

هرگاه کودک تب دارد به او مقدار زیادی آب بدهید. اگر بلع او دردناک است از پزشک بپرسید که آیا می توانید برای کاهش درد از مسکن هایی مانند استامینوفن کودکان استفاده کنید.

دمای بیش از حد:

فعالیت بیش از حد در روزهای گرم و یا قرارگرفتن در اتاقی با هوای گرم و دم کرده منجر به تعریق و از دست رفتن آب بدن می شود.
اسهال:

اگر کودک شما دارای بیماری گوارشی است و بخصوص اگر به گاستروانتریت حاد دچار شده است از طریق اسهال و استفراغ مقدار زیادی از آب بدن را از دست خواهد داد. به او آب میوه ندهید زیرا ممکن است بیماری او را تشدید کند و از مصرف داروهای ضد اسهال که بدون نسخه بفروش می رسند نیز بپرهیزید مگر آن که پزشک آن ها را تجویز کند. فقط کودک را تشویق کنید که بیش از حد معمول آب بنوشد. اگر فکر می کنید کودک ممکن است دچار کاهش آب بدن شود در مورد استفاده از مایعات حاوی الکترولیت از پزشک سوال کنید.
استفراغ:

ویروس ها و عفونت های گوارشی می توانند به استفراغ بیانجامند. اگر کودک نمی تواند مایعات را در معده نگه دارد بسرعت دزیدراته خواهد شد. سعی کنید میزان زیادی آب را در نوبت های مکرر و هر نوبت مقدار بسیار کم به او بخورانید. مثلا می توانید با هر ۵ دقیقه ۲ قاشق چایخوری شروع کنید. اگر او توانست این میزان آب را به مدت یک ساعت در معده نگه دارد میزان آب را دو برابر کنید و فواصل را به ۱۵ دقیقه برسانید. مصرف مایعات حاوی الکترولیت نیز برای هیدارته کردن کودکان مبتلا به استفراغ و متعاقبا کنترل تهوع بسیار مناسب است. امتناع از نوشیدن. گلو درد و بیماری هایی نظیر بیماری هایی دست، پا و دهان ممکن است آن چنان دردی داشته باشد که کودک از نوشیدن امتناع ورزد. در مورد مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن کودکان به منظور کاهش درد از پزشک خود سوال نمائید. می توانید پس از مصرف مسکن، به او آب، شیر مادر یا شیر خشک بدهید.

هورمون پرولاکتین

نام های دیگر این هورمون لاکتوژن ، ماموتروپ یا لاکتوتروپ می با شد. نقش اصلی آن تولید و ترشح شیر در غدد شیر ساز پستانها است، ولی در سلول های کبد ، کلیه ، غدد تناسلی و برخی نواحی دیگر بدن نیز گیرنده های پرولاکتینی شناسایی شده اند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، نقش پرولاکتین در مردان شناخته شده نیست ولی میزان این هورمون در خون زنان بیشتر از مردان است. در دوره حاملگی مقدار هورمون در خون زنان بشدت افزایش می یابد و دو تا سه هفته پس از زایمان به حد طبیعی باز می گردد. مکیدن پستان باعث تحریک ترشح پرولاکتین و ادمه ترشح آن می گردد. به نظر می رسد پرولاکتین در بروز میل جنسی نیز نقش داشته باشد و به همین دلیل گاهی آن را هورمون عشق (Love hormon ) می نامند.

ترشح هورمون تحت تاثیر دو فاکتور آزاد کننده و مهار کننده هیپوتالاموسی کنترل می شود که تاثیر فاکتور مهار کننده بیشتر از فاکتور آزادکننده است.مقدار ترشح هورمون در شبانه روز حالت نوسانی دارد و در طول شب بیشتر از روز است.همچنین مکیدن پستان ها ، تحریک نوک پستان توسط جنس مخالف ، مقاربت ، استرس ، هیپوگلیسمی ( کاهش قند خون ) و فعالیت شدید بدنی در زنان ترشح هورمون را افزایش می دهد. ترشح هورمون های استروژنی قبل از بلوغ و در دوران آبستنی و همچنین هورمون رشد و انسولین و بعضی از هورمون های غدد آدرنال در رشد پستان ها و افزایش غدد شیر ساز پستان دخالت دارند.

آدنوم هیپوفیز بعنوان یکی از علل بالا بودن پرولاکتین معمولا خیلی خوب به برموکریپتین و یا caberglide پاسخ میدهد. این آکونیست های قوی گیرنده های دوپامینرزیک مستقیما ترشح پرولاکتین را مهار میکنند و ترشح آن را از هیپوفیز قدامی کم میکنند ، خواه آدنوم و یا میکرو آدنو م وجود داشته باشد.

خیلی از بیماران با بالا بودن پرولاکتین متوسط دوره های بدون پریود متوسط واقعی دارند..ولی بعضی دیگر فقط تولید پروژسترون فاز لوتئال آنها کمتر از حد طبیعی است. وقتی پر کاری پرولاکتین علت عدم تحمک گذاری است و یا اختلال تخمک کذاری است.. با طبیعی شدن پرولاکتین بهد از درمان داروئی عملکرد تخمدان در بیشتر بیماران بحالت طبیعی بر میگردد.

یکی از اختلالات وابسته به پرکاری پرولاکتین کم کاری تیروئید اولیه است. وقتی کم کاری تیروئید بطور کلینیکی ظاهر میشود..
مشکل تشخیصی وجود ندارد اگر چه در بعضی بیماران تیروئید در سطح طبیعی است.. ولی سطح TSH بالاست.. که در جهت جبران اولیه کم کاری تیروئید sublinical رخ میدهد. در مان مناسب بیماران با افزایش خفیف TSH و پرولاکتین جایگزینی هورمون تیروئید است که پاسخ به آن طبیعی شدن TSH و پرولاکتین و برگشتن سیکل تخمدان به حالت طبیعی را بدنبال دارد.

پرولاکتین بالا

از میان انوع پرولاکتینوماها ، میکرو پرولاکتینو ما در زنان شایعتر ترند. در حالی که ماکرو آدنوم ها بیشتر در مردان دیده میشود.
پرولاکتین در زنان میتواند در زنان سبب پرکاری غدد جنسی ناشی از کمبود گنادوتروپین ها شده و منجر به کمبود استروزن گردد. سطح گنادو تروپینها طبیعی است و استروئید های جنسی کاهش دارند. پرولاکتین ترشح پالسی گنادو تروپین ها را مهار میکند و افزایش ناگهانی LH در وسط سیکل متوقف میسازد که این امر منجر به عدم تخمک گذاری میگردد. در مردان مبتلا پرولاکتین بالا سطح تستوسترون معمولا کاهش یافته است.

خصوصیات بالینی
صرف نظر از علت پرولاکتینمی..خصوصیات بالینی در این اختلال مشابه است. پرولاکتینوما اغلب در زنانی که اختلال قائدگی و نازائی دارند رودتر تشخیص داده میشود.. و این موضوع بر خلاف مردان است که با کاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی مراجعه میکنند. ۹۰% زنان مبتلا به پرکاری تولید پرولاکتین..با قطع قائدگی ترشح شیر از پستان یا نازائی شکایت دارند. چنانچه پرولاکتینوما پیش از شروع دوران قائدگی شروع شود بالغین ممکن است با عدم شروع قائدگی اولیه مراجعه کنند.

پرولاکتینوما علت ۱۵-۲۰ درصد موارد آمنوره ثانویه است. عدم تخمک گذاری بیمار با نازائی همراه است. ترشح شیر یا همان گالاکتوره.. ممکن است همزمان.. قبل.. یا بعد از اختلال قائدگی ایجاد شود و گاه ممکن است از نظر بالینی آشکار نباشد..یا تنها در معاینه پستان تشخیص داده شود. کمبود استروزن ممکن است موجب بروز استوپنی.. خشکی وازن احساس گر گرفتگی و تحریک پذیری گردد.

پرولاکتین تولید آندروزن آدرنال را تحریک میکند و افزایش آندروزن میتواند سبب افزایش وزن و پر موئی گردد.پرولاکتین ممکن است با اضطراب و افسردگی همراه باشد. مردان معمولا در اثر کم کار شدن غدد جنسی دچار کاهش میل جنسی و ناتوانی جنسی می شوند.این نشانه ها اغلب موارد توجه را به تشخیص پرولاکتینومای بالا جلب نمیکند..لذا در بسیاری از موارد تشخیص تا زمانی که اختلال دید.. سردرد و کم کاری هیپوفیز ایجاد شود به تاخیر می افتد.

تشخیص
عوامل متعددی از جمله شرایط فیزیولوزیک مختلف( حاملگی – استرس- تحریک نوک پستان) بعضی داروها( فنوتیازین ها- متیل دوپا- سایمتیدین- متوکلوپراماید ) و ضعیت های پاتولوزیک( کم کاری تیروئید نارسائی مزمن کلیه ضایعات قفسه سینه) ترشح پرولاکتین را تحت تاصیر قرار میدهند با اینحال سطوح پایه پرولاکتین بالای ۲۰۰ ng/dl معمولا بر وجود پرولاکتین بالا دلالت میکند برای اثبات تشخیص باید MRI انجام داد.

درمان
درمان داروئی توسط آگونیست دو پامین.. برومو کریپتین یا کابر گولین در اغلب بیماران عملکرد غدد جنسی و باروری را باز میگرداند. آگونیست های دوپامین در تعدا قابل توجهی از بیماران مبتلا به ماکرو آدنوم باعث کوچک شدن تومور می شود. در بیمارانی که دچار اختلالات میدان دید یا علائم عصبی شده اند و در بیمارانی که نمیتوانند داروی طبی را تحمل کنند جراحی ترانس اسفنوئئیدال لازم میشود.

مقادیر طبیعی پرولاکتین

من به بعضی از واحد های استفاده شده برای سنجش پرولاکتین اشاره میکنم… اما باید توجه داشته باشید که بهتره برای تعیین بالا یا پائین بودن مقادیر هر تستی علی الخصوص پرولاکتین, به مقادیر نرمال همان آزمایشگاهی که نمونه خونتونو تحویلش دادید توجه کنید

اگر واحد ng/ml باشد: برای مردان ۲۰-۰ طبیعی است و برای زنان ۲۳-۰ طبیعی است

اگر واحد ng/dl باشد: مقادیر بالای ۲۰۰ بر وجود پرولاکتین بالا دلالت دارد

اگر واحد mIU/l باشد : مقادیر بین ۶۰۰-۳۰ طبیعی است.
چرا پرولاکتین زیاد می‌شود؟

پرولاکتین نام هورمونی است که در طول دوران بارداری از قسمت جلویی غده هیپوفیز مادر ترشح شده و موجب می‌شود تا بافت‌ پستان تکامل یافته و شیر در آن تولید شود. طی بارداری، غده هیپوفیز مادر پرولاکتین زیادی می‌سازد (۱۰ برابر حالت عادی) و پس از تولد کودک با مکیدن ممتد پستان‌ها، غده هیپوفیز را همچنان تحریک می‌کند که به ساخت پرولاکتین ادامه دهد.
در حالت طبیعی، تنها وقتی که افزایش پرولاکتین را داریم، دوران شیردهی است و اگر در مواقع دیگر مشاهده شود، باید به دنبال بیماری خاصی بگردیم. از جمله مشکلاتی که می‌تواند به افزایش پرولاکتین منجر شوند: وقتی تشکیل توموری در همان ناحیه از هیپوفیز در مغز بوده و سلول‌های طبیعی که پرولاکتین می‌ساختند، تغییر شکل یافته و به تومور تبدیل شدند (پرولاکتینوما) و بی‌دلیل هورمون می‌سازند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، گاهی سلول‌های تومور خودشان پرولاکتین نمی‌سازند اما به دلیل اثر فشاری ناحیه دیگر ترشح هورمون پرولاکتین صورت می‌گیرد. بیماری‌های مزمن مانند نارسایی کلیه و یا بیماری مزمن کبدی، مصرف برخی داروهای اعصاب و یا مصرف قرص استروژن نیز گاهی سبب افزایش پرولاکتین می‌شود. بیماری‌هایی مانند کم‌کاری اولیه تیروئید یا برخی مواقع ضربه یا ترومایی که به قفسه سینه وارد شود، در افزایش پرولاکتین موثر است. به هر حال وجود هر کدام از این مسایل می‌تواند علایمی دال بر افزایش پرولاکتین در خون بدهد.

این علایم عبارتند از:

اختلال عادت‌های ماهیانه به صورت پریود نامنظم و یا قطع عادت ماهیانه، با اینکه فرد حامله نیست و گاهی حتی مجرد است، ترشح شیر از پستانش دارد، وجود موهای زاید در صورت به همراه جوش صورت. اگر هورمون پرولاکتین در مردها افزایش یابد، موجب کاهش میل جنسی در اثر کاهش سطح هورمون‌های جنسی (تستوسترون) شود. دسته دیگری از علایم به دلیل آن اثر فشاری که تومور موجود در هیپوفیز ایجاد کرده، حاصل می‌شوند مانند سردرد، اختلال دید طوری که دید جانبی یا طرفین تار است. حالت تهوع و درنهایت به علت اثر فشاری روی ناحیه‌ای که هورمون‌های بیضه را می‌سازد، مشکلات کاهش میل جنسی و حتی شاید فرد با علایم مشکل غده فوق کلیوی مراجعه کند.

به هر حال اگر به دلایل بروز علایم چشمی یا زنان یا غدد به هر متخصصی مراجعه کنند، جزو تست‌هایی که از او می‌گیرند، میزان پرولاکتین هست و نگرانی تشخیص نداریم. درمان بستگی به این دارد که آیا سلول‌های تومور موجود، خودشان پرولاکتین می‌سازند (پرولاکتینوما) و یا به دلیل اثر فشاری تومور، از منطقه دیگری هورمون ساخته می‌شود. درباره اول یعنی پرولاکتینوما ابتدا سعی می‌کنیم دارودرمانی شروع کنیم تا تومور کوچک شود. اما اگر دیدیم توده دیگری است که در اثر فشار آن این ترشح پرولاکتین حاصل می‌شود حتما اقدام به برداشتن تومور می‌کنیم.

آشنایی با آناتومی جمجمه

جمجمه یک ساختار استخوانی است که در تمامی حیوانات وجود دارد که به عنوان چهارچوب سر عمل می‌کند.جمجمه ساختار صورت را حفظ می‌کند و مغز را هم از صدمه دیدن حفظ می‌کند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، جمجمه بدون در نظر گرفتن استخوان متحرک فک تحتانی ، کرانیوم نامیده می‌شود. کرانیوم از دو بخش تشکیل شده است. جمجمه مغزی که بخشی از جمجمه است که وظیفه حفاظت از مغز را بر عهده دارد. و قسمت دوم استخوانهای صورت ، در جلو و پایین جعبه مغزی قرار گرفته است و اسکلت صورت را می‌سازد. استخوانهای جعبه مغزی ۸ عدد هستند ۴ عدد فرد و میانی و ۲ عدد زوج و طرفی هستند. استخوانهای صورت ۱۴ عدد هستند که ۶ عدد زوج و ۲ عدد فرد هستند.

در مجموع ۲۲ عدد استخوان ، جمجمه را تشکیل می‌دهند. در ضخامت برخی از استخوانهای سر و صورت حفرات تو خالی هوایی به نام سینوس وجود دارند که به حفره بینی مرتبط هستند. غیر از مفصل گیجگاهی فکی که تنها مفصل متحرک جمجمه است بقیه استخوانها از طریق مفاصل لیفی به یکدیگر متصل هستند.

استخوانهای فرد جعبه مغزی

استخوان پیشانی

این استخوان دارای یک صفحه افقی و یک صفحه عمودی است. بخش عمودی ، پیشانی و جدار قدامی کاسه سر را می‌سازد. سطح برونی این بخش محدب است و روی آن برآمدگیهای پیشانی دیده می‌شود. در زیر این برآمدگیها ، قوسهای ابرویی وجود دارد. سطح درونی بخش عمودی دارای چینهایی است که مربوط به چینهای نیمکره‌های مغزی است. بخش افقی این استخوان در تشکیل حفره مغزی قدامی و بخش برونی آن در تشکیل سقف کاسه چشم شرکت می‌کند.

استخوان پرویزنی

این استخوان در قسمت قدامی قاعده جمجمه و در زیر استخوان پیشانی و قدام استخوان اسفنوئید قرار دارد. دارای یک صفحه سوراخدار به نام صفحه غربالی ، یک تیغه عمودی و دو توده طرفی است . صفحه غربالی بخشی از سقف حفره بینی را می‌سازد، توده‌های طرفی در تشکیل جدار خارجی حفره بینی و جدار داخلی حفره کاسه چشمی شرکت دارند.

استخوان شب پره

این استخوان در قاعده جمجمه قرار داشته و در تشکیل حفره مغزی قدامی ، میانی و خلفی شرکت دارد. این استخوان دارای قسمتهای زیر است: تنه که در تشکیل جایگاه غده هیپوفیز و سقف حفره بینی و حلق شرکت دارد، دو بال بزرگ که دارای سوراخهایی است برای عبور عصب ماگزیلاری و عصب ماندیبولار و شریان پرده مغزی میانی ، دو بال کوچک که محل عبور عصب بینایی است و دو زایده پتریگوئید که از طرفین سطح تحتانی تنه به طرف پایین کشیده شده‌اند.

استخوان پس سری

این استخوان قسمت خلفی سقف و قاعده جمجمه را تشکیل می‌دهد. این استخوان در سر سوراخ بیضی شکل را احاطه می‌کند که از طریق آن حفره جمجمه‌ای خلفی با مجرای مهره‌ای ارتباط دارد. این استخوان دارای یک صدف است که ۴ تا حفره دارد، دو حفره پایینی با نیمکره‌های مخچه مجاور بوده و دو حفره بالایی با نیمکره‌های مخچه مجاور بوده و دو حفره بالایی با نیمکره‌های مغز مجاور هستند. در طرفین سوراخ بیضی توده‌های طرفی وجود دارد که دارای کانال زیر زبانی است که عصب زیر زبانی از آن عبور می‌کند.

استخوانهای زوج جعبه مغزی

استخوان آهیانه

این استخوان قسمتهای طرفی و سقف جمجمه را می‌سازد، این استخوانها که با یکدیگر مفصل شده‌اند، در جلو با استخوان پیشانی و در عقب با استخوان پس‌سری ، مفصل می‌گردد.

استخوان گیجگاهی

این استخوان در طرفین جمجمه قرار دارد و در تشکیل قسمت جدار طرفی و قاعده کاسه سر شرکت می‌کند. دستگاه شنوایی – تعادلی بدن در ضخامت آن قرار دارد.

استخوانهای زوج صورت

استخوانهای فک فوقانی

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، وقتی در خط وسط با یکدیگر مفصل می‌شوند آرواره فوقانی را تشکیل می‌دهند. هر استخوان فک فوقانی در تشکیل حفرات بینی ، دهان ، کف کاسه چشم شرکت دارد. این استخوان دارای یک تنه است که بزرگترین سینوس صورت را دربرمی‌گیرد و دهانه آن به حفره بینی باز می‌شود. این استخوان دارای ۴ زایده است که مهمترین آنها ، زایده کامی است که سطح فوقانی آن قسمت اعظم کف حفره بینی را می‌سازد، سطح تحتانی در تشکیل سقف دهان و قسمت قدامی آن در تشکیل کام سفت ، شرکت دارد.

استخوانهای کامی

در بخش خلفی حفره بینی و در عقب فک فوقانی قرار دارد. هر استخوان در تشکیل جداره خارجی و کف حفره بینی ، سقف دهان و کف کاسه چشم شرکت دارد.

استخوانهای گونه

در طرفین صورت قرار دارد و برآمدگی گونه را می‌سازد. هر استخوان گونه در تشکیل جدار خارجی چشم و برجستگی گونه‌ای ، شرکت می‌کند.

استخوانهای بینی

دو استخوان کوچک و تقریبا چهار گوش هستند. از نظر شکل و اندازه در افراد مختلف متفاوت‌اند. اتصال استخوانهای بینی بهم پل بینی را می‌سازد.

استخوانهای اشکی

کوچکترین و خرد شونده‌ترین استخوانهای جمجمه می‌باشند. این استخوان در تشکیل قسمتی از جدار داخلی کاسه چشم و جدار خارجی حفره بینی شرکت دارد. در بخش قدامی از سطح خارجی آن یک ناودان عمودی وجود دارد که جایگاه کیسه اشکی است.

استخوانهای شاخک تحتانی بینی

خمیده و نازک بوده به جدار خارجی حفره بینی می‌چسبد. بین شاخک تحتانی و جدار خارجی حفره بینی ، ماتوس تحتانی بینی قرار دارد که مجرای اشکی بینی به داخل آن باز می‌شود.

استخوانهای فرد صورت

استخوان تیغه بینی

استخوان نازک ، پهن و ذوزنقه ای شکل است که قسمت خلفی دیواره میانی بینی را تشکیل می‌دهد. نیمه فوقانی کنار قدامی آن با تیغه عمودی اتموئید (پرویزنی) و نیمه تحتانی آن با غضروف تیغه بینی مفصل می‌شود. کنار خلفی آن آزاد بوده و سوراخهای خلفی بینی را از هم جدا می‌کند.

استخوانها فک تحتانی

بزرگترین و قویترین استخوان صورت است که به تنهایی آرواره تحتانی را می‌سازد و با استخوانهای گیجگاهی مفصل می‌شود. دارای تنه نعل اسبی شکل و دو شاخه می‌باشد. در کنار فوقانی تنه حفراتی برای دندانها وجود دارد. شاخ فک تحتانی از انتهای خلفی تنه به سمت بالا در هر طرف کشیده می‌شود و مهمترین زایده آن زایده کوندیلار که از طریق یک دیسک غضروفی لیفی با استخوان گیجگاهی مفصل شده و تنها مفصل متحرک جمجمه را ایجاد می‌کند.

ملاجها و استخوان های لامی

ملاجها فضای نرم غشایی موقتی در استخوانهای سر هستند که در ابتدای تولد وجود دارند که بعد از تولد بسته می‌شوند. استخوان لامی در زیر زبان و بالای حنجره قرار دارد و شکسته شدن آن سبب انسداد راه هوایی می‌شود.