مقاومت به داروهای ضد میکروبی ، یک تهدید جهانی

شعار روز جهانی بهداشت در سال جدید ( روز جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۱ ) “” مقاومت به داروهای ضد میکروبی ، یک تهدید جهانی “” می باشد . ( Antimicrobial Resistance And Its Spread Worldwide ) . تمرکز سازمان جهانی بهداشت (WHO) بر روی مقاومت به داروهای ضد میکروبی به علت مقاومت به داروها و گسترش جهانی آن است که باعث از بین رفتن اثربخشی بسیاری از داروهایی است که در حال حاضر درمان بیماری های زیادی موثر است .

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز ، استفاده نامناسب از دارو، عدم تجویز دوز کافی برای درمان، عدم مصرف داروی تجویز شده تا انتها، کیفیت پایین دارو، نسخه اشتباه، پیشگیری و کنترل ناکافی عفونت، عوامل ایجاد مقاومت به دارو هستند.

داروهای ضد میکروبی چیست؟
داروهای ضدمیکروبی برای درمان عفونت هایی به کار می روند که توسط میکروارگانیسم هایی مثل باکتری، قارچ، انگل و ویروس ایجاد شده اند. کشف این داروها یکی از مهم ترین پیشرفت ها در زمینه بهداشت است و توانسته است جان میلیون ها انسان را در طی ۷۰ سال گذشته نجات دهد.
داروهای ضدمیکروبی شامل آنتی بیوتیک ها، ضدقارچ ها، ضد انگل ها، داروهای شیمی درمانی و ضدویروس ها هستند.
مصرف و سوء مصرف این داروها در پزشکی و دامپروری ، تعداد و انواع میکروب های مقاوم به این داورها را افزایش داده است و این موضوع باعث افزایش تعداد مرگ ها، ناتوانی و آسیب بیشتر و افزایش هزینه های بهداشتی شده است .

برخی تحقیقات انجام شده در کشور ایران نشان می‌دهد حدود ۱۵ درصد داروها در ایران بدون مشورت با پزشک و به طور خودسرانه مصرف می‌شوند و در این میان داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها بیشترین میزان مصرف خودسرانه را تشکیل می‌دهند و همین موضوع منجر به مقاومت دارویی در بیماران می شود .

مصرف بی رویه دارو نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورهای جهان به یک نگرانی تبدیل شده است چراکه بدنبال بروز شواهدی مبنی بر ایجاد مقاومت به داروهای ضد میکروبی در رابطه با برخی بیماری‌های میکروبی، نتایج تحقیقات علمی بیانگر آنست که ارگانیسمهای مقاوم از جمله باکتری‌ها، ویروس‌ها و برخی انگل‌ها در برابر حمله داروهای ضد میکروبی همچون آنتی‌بیوتیک‌ها، آنتی‌ویروس‌ها و ضد مالاریاها و بطور کلی درمانهای استاندارد، بی‌اثر بوده و به این ترتیب عفونت‌ها در بدن فرد باقی ‌مانده و احتمال سرایت آن به دیگران وجود دارد.

مقاومت ضد میکروبی چیست؟
“مقاومت ضدمیکروبی” که اغلب به عنوان “مقاومت دارویی” شناخته می شود، هنگامی اتفاق می افتد که میکروارگانیسم هایی مانند باکتری، ویروس، قارچ و انگل به گونه ای تغییر کنند که داروهایی که قبلا برای درمان عفونت های حاصل از آن ها استفاده می شد، بی اثر شوند.
هنگامی که میکروارگانیسم ها نسبت به بیشتر داروهای ضدمیکروبی مقاوم شوند، اغلب به عنوان superbugs نامیده می شوند. این موضوع یک نگرانی عمده است، زیرا یک عفونت مقاوم ممکن است کشنده باشد، به دیگران منتقل شود و گسترش پیدا کند و باعث تحمیل هزینه های سنگین به افراد و جامعه شود.
در واقع دستاوردهای پزشکی مدرن به وسیله مقاومت به دارو در معرض خطرند. عدم تاثیر داروهای ضدمیکروبی در درمان و پیشگیری از عفونت ها، موفقیت درمان هایی از جمله پیوند، شیمی درمانی و جراحی های مهم را به خطر می اندازد.
مقاومت ضد میکروبی می تواند با استفاده نامناسب از داروها تسهیل شود، به عنوان مثال هنگامی که دوز کافی برای درمان تجویز نمی شود و یا داروی تجویز شده تا انتها به مصرف نمی رسد.
کیفیت پایین دارو، نسخه اشتباه، پیشگیری نامناسب و کنترل ناکافی عفونت نیز می توانند به گسترش و پیشرفت مقاومت دارویی کمک کنند.

عوامل ایجاد کننده مقاومت دارویی
Antimicrobial resistance) AMR) همان مقاومت‌های ضد میکروبی نتیجه استفاده نادرست و نابجا از داروهای ضد میکروبی است و هنگامی که میکروارگانیسمی جهش یافته یا ژن مقاومی را کسب می‌کند بوجود می‌آید؛ بطور مثال: زمانی که بیماری دوره درمان با داروی ضد میکروبی تجویز شده را کامل نمی‌کند یا داروهای نامرغوب استفاده می‌کند،میکروارگانیسمهای مقاوم پدید آمده و منتشر می‌شوند.

همچنین مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها(CDC) در سال ۱۹۹۷ گزارشی منتشر کرد مبنی بر این که: ۵۰ درصد از تمام آنتی‌بیوتیک‌های مصرف شده بی‌مورد بوده و ضرورتی نداشته است و حدود ۸۰درصد از بیماران دوره درمان خود را تکمیل نکرده‌اند و در واقع درمان، ناقص انجام شده است.

مشکل مهم نحوه مصرف آنتی‌بیوتیک و رعایت الگوی صحیح مصرف است و باید دانست که از بین رفتن علائم بالینی دلیل بر این نیست که درمان کامل صورت گرفته است بلکه باید طول درمان کامل شود. آنتی‌بیوتیک‌ها را نمی‌توان ناقص مصرف کرد یا میزان مصرف آن را به تدریج کاهش داد، بلکه آنتی‌بیوتیک را باید در یک فاصله زمانی مشخص مصرف کرد، حتی اگر علایم بالینی از بین رفته باشد.

چرا مقاومت به دارو یک نگرانی جهانی است؟
مصرف نامناسب و غیر منطقی داروهای ضد میکروبی، شرایط مناسبی را برای ایجاد میکروب های مقاوم به دارو، گسترش و باقی ماندن آن ها فراهم می کند. عفونت هایی که به علت میکروارگانیسم های مقاوم ایجاد می شوند به درمان های معمول پاسخ نمی دهند و این امر منجر به طولانی شدن بیماری و و افزایش خطر مرگ می گردد .

بنا بر اعلام سازمان بهداشت جهانی (who)، در حال حاضر ۴۴۰ مورد جدید بیماری سل مقاومت دارویی پیدا کرده‌اند که منجر به مرگ ۱۵۰ هزار نفر در جهان شده است. همچنین مقاومت‌هایی که نسبت به یکسری داروهای مالاریا بوجود آمده، تقریبا جهانی است و تمام دنیا را در بر می‌گیرد. در رابطه با یکسری داروهای مورد استفاده برای بیماران ایدزی نیز این اتفاق افتاده است. بر این اساس بنظر می‌رسد مقاومت به داروهای ضد میکروبی یک تهدید و نگرانی جهانی است .