حدود 10 میلیون امریکایی از بیماری حاد کلیه (ckd) رنج می‌برند و این تعداد رو به افزایش است و از طرفی با دیابت و افزایش سن نیز ارتباط دارد.
به گزارش هلث‌اند ایج ، یک گروه از دانشگاه ادمونتون از پیامدهای جدی این بیماری می‌گویند. آنها اطلاعات مربوط به بیش از 1.3 میلیون بیمار را بررسی کرده و دریافتند که در مبتلایان به ckd میزان مرگ و میر پنج برابر سایرین است.
این مطالعه در کسانی انجام گرفته که بیماری‌شان منجر به دیالیز نشده وقتی فاکتورهایی مانند بیماری قلبی کنار گذاشته شد ، ckd هنوز هم یک ریسک فاکتور مهم بود.
برای آنها که فقط به شکل خفیف ckd مبتلا بودند میزان مرگ و میر 90 درصد بیشتر از آن در کسانی بود که عملکرد کله آنها طبیعی بود.
این میزان با کاهش عملکرد کلیه به شدت افزایش یافت. این مطالعه نشان داد که بیش از نیمی از موارد مرگ و میر مربوط به ckd ناشی از بیماری قلبی بود.
همچنین کاهش عملکرد کلیه با افزایش خطر سرطان و عفونت همراه بود. بر این اساس تشخیص افراد مبتلا به ckd در مراحل اولیه حائز اهمیت است.
گلومرونفریت حاد و گلومرونفریت مزمن
هرگاه گلومرونفریت حاد ۲-۱ سال بهبود نیافت ضایعات ادامه پیدا کرده و به گلومرونفریت مزمن تبدیل شده که علائم خاصی ندارد و فقط به وسیلهٔ بررسی‌های آزمایشگاهی قابل تشخیص است .
● گلومرونفریت حاد
بعد از یک عکس‌العمل آنتی‌ژن را آنتی‌بادی بعضی از این کمپلکس‌ها در گلومرولها به تله می‌افتد که منجر به ادم و scar میشود که نهایتاً منجر به گلومرونفریت یا التهاب گلومرولی میشود عفونتهای استروپتوکوکی که مورد معالجه قرار نمی‌گیرند منجر به گلومرونفریت حاد شده که بین ۱۲-۳ ماه از بین می‌رود این بیماری شامل تورم و آماس گلومرولی است که ناگهانی شروع شده و مدت آن کم است که میتواند به سمت نارسایی کلیوی پیش برود.
▪ علائم:
کاهش ادرار- بوی ادرار در تنفس و عرق- خارش- سوزش- استفراغ- تشنج- از بین رفتن رنگ طبیعی پوست- سردرد- بی‌اشتهایی- تب مختصر- خیز خفیف- هایپرتانسیون مختصر- هماتوری واضح- پروتثینوری- سیلندرهای گلبول قرمز خون- وجود سلولهای اپیتلیال در ادرار الیگوری.
▪ علائم آزمایشگاهی:
کاهش GFR، افزایش ازت اوره خون، افزایش کراتینین، قطعیت تشخیص وجود سیلندر گلبول قرمز در ادرار است.
درمان خاص وجود ندارد بلکه علت به‌وجود آورنده آن یعنی استرپتوکوک را با آنتی‌بیوتیک درمان میکنند.
● هدف درمان:
۱) کاهش ازت سرم که ناشی از شکستن پروتئینهای نسوج است.
۲) کاهش فشار خون یا ادم
۳) مصرف پروتئین جهت ترمیم بافت‌ها در نسوج نه استفاده برای کالری‌زایی
۴) بهبود در عملکرد کلیه
۵) تأمین رشد در کودکان و پیشگیری از تأخیر رشد در طی زمان
● رژیم:
۱) در بیماران مبتلا به الیگوری لازم است دریافت مایعات را به ۷۰۰-۵۰۰ میلی‌لیتر محدود کنیم در صورت لزوم پروتئین نیز محدود میشود.
۲) برای بیمارانی که دچار اورمی هستند بهتر است پروتئین رژیم gr/kgBW۳/۰-۲/۰ باشد و از نوع HBV باشد در صورت تحمل می‌توان Pr به gr/kgBW۶/۰-۵/۰ تجویز کرد که ۷۰% HBV و ۳۰% LBV باشد.
۳) اگر بیمار مبتلا به ادم یا فشار خون باشد لازم است Na دریافتی ۱۰۰۰-۵۰۰ میلی‌گرم تجویز شود.
۴) برای پیشگیری از مصرف پروتئین جهت ایجاد انرژی لازم است بیمار از یک رژیم پر کالری یعنی حدود kcal/kgBW۳۵ برخوردار شود (۳۰%-۲۵Fat) (۶۵%-۶۰cho)
۵) اگر مقدار ادرار به مقدار زیادی کاهش پیدا کند باید مصرف پتاسیم و فسفر محدود شود (۵۰۰-۴۰۰ میلی‌گرم)
۶) بعضی از بیماران برای دفع مواد زاید از دیالیز استفاده میکنند.
۷) از مکمل ویتامین D۳ Fe , Ca , و مولتی ویتامین استفاده شود.
۸) استفاده از رژیم‌های گیاهی و اسیدهای چرب امگا ۳ ممکن است مفید باشد بخصوص در کسانی که دچار اختلالات چربی خون هستند.
● گلومرونفریت مزمن:
هرگاه گلومرونفریت حاد ۲-۱ سال بهبود نیافت ضایعات ادامه پیدا کرده و به گلومرونفریت مزمن تبدیل شده که علائم خاصی ندارد و فقط به وسیلهٔ بررسی‌های آزمایشگاهی قابل تشخیص است یا پیشرفت علائمی مانند پروتثینوری، هماتوری، هایپرتانسیون و تغییرات عروقی در شبکیه چشم بروز می‌کند کلیه‌ها قادر به تغلیظ ادرار نبوده و تکرر ادرار و فاکتوری وجود دارد چگالی ادرار کاهش پیدا می‌کند در مراحل پیشرفته، بیماری توأم با ادم وسیع و پروتثینوری شدید می‌باشد گاهی هیپوپروتثینما و کم‌خونی اتفاق می‌افتد و علائم نارسایی کلیوی بالآخره ظهور می‌کند.
● اهداف رژیم درمانی شامل:
۱) تأمین تغذیه مناسب جهت اصلاح وضعیت متابولیکی بیمار
۲) کنترل و تصحیح کمبود پروتئین برای جلوگیری از کاتابولیسم پروتئین جهت کاهش تولید اوره و...
۳) جلوگیری از بروز ادم، کنترل فشار خون، عفونت مجاری ادراری و دفع پروتئین از راه ادرار
۴) تأمین غذای اشتهاآور و سهل‌الهضم بر حسب نیاز
در مواردی که کلیه دفع مواد زاید را به صورت طبیعی انجام می‌دهد مقدار مجاز پروتئین بر طبق توصیه RDA است. با پیشرفت بیماری و افزایش مواد ازت‌دار خون به ویژه اوره مقدار دریافتی پروتئین به ۴۰ گرم یا کمتر تنزل می‌یابد لازم است مقدار کافی کربوهیدرات و چربی تأمین گردد که نیازهای انرژی بدن تأمین شده و بدن دچار فاز کاتابولیسم نگردد محدودیت سدیم در صورت بروز ادم لازم است در مرحلهٔ پرادراری نفریت مقدار زیادی سدیم ممکن است دفع شود زیرا کلیه قادر به باز جذب آن نیست در این صورت محدودیت شدید سدیم منجر به تخلیه ذخایر سدیم همراه با ضعف تهوع و شوک میشود.
● توصیه‌های رژیمی:
۱) رژیم بیمار را با توجه به پیشرفت بیماری تعدیل کنیم.
۲) سطح پروتئین توصیه شده را باید در حدی نگه داشت که کلیه بتواند مواد زاید حاصل از آن را دفع کند. RDA را در مورد این بیماران باید محاسبه کرد و بعد از آن مقادیر ویتامینها و مواد مغذی را که از طریق ادرار از دست رفته به آن اضافه نمود. هنگامی که مقدار BUN افزایش پیدا می‌کند مقدار پروتئین دریافتی را باید به gr/kgBW۶/۰ کاهش داد.
۳) انرژی مورد لزوم بیمار باید با کربوهیدرات و چربی تکمیل شود ۳۰۰۰-۲۰۰۰kcal برای بالغین یا ۴۰-۳۰kcal/kgdayW
۴) مقدار سدیم دریافتی را برای بیمارانی که دچار ادم هستند محدود کنیم به دقت سطح سدیم را باید در نظر داشت زیرا که تخلیهٔ سدیم بیمار در مرحلهٔ دیورتیک گلومرونفریت مزمن میتواند صورت گیرد همین‌طور لازم است سطوح پتاسیم و فسفر چک شود.
۵) کودکانی که دچار اورمی هستند نیاز به ویتامین D۳ برای رشد و بهبود اشتها دارند.
۶) استفاده از غذاهای گیاهی و سویا و همین‌طور مصرف اسید چرب امگا۳ میتواند مفید باشد.
۷) احتباس مایعات در بدل بهتر است با محدود کردن سدیم کنترل شود تا با محدود کردن مایعات بیمارانی که مبتلا به ادم هستند اغلب علی‌رغم احتباس آب در بدن آنها احساس تشنگی می‌کند زیرا آب موجود در بدن آنها که تجمع پیدا کرده قابل استفاده برای بدن نمی‌باشد.
بسیاری از خانم‌های مبتلا به بیماریهای کلیوی، نگران باردار شدنشان هستند و لازم است قبل از تصمیم به بارداری، با متخصص مشاوره کنند تا مجوزهای لازم برای بارداری کم‌خطر را به دست آورند. بارداری ناخواسته برای این خانم‌ها بیش از دیگران اهمیت دارد، چون بارداری بدون برنامه میتواند سلامت آنها و جنینشان را تهدید کند...
پس به خانم?های مبتلا به مشکلات کلیوی تاکید می?کنم تا از سلامت کامل خود مطمئن نشده‌اید و مجوز لازم برای باردار شدن را از پزشک نگرفته‌اید، نباید به کار بردن روشهای پیشگیری مطمئن از بارداری را قطع کنید.
در میان بیماران ما مبتلایان به نارسایی کلیوی نگرانی‌های خاصی دارند؛ خانم 27 ساله?ای از خوانندگان «سلامت» با صفحه «با خوانندگان» تماس گرفته?اند که مبتلا به نارسایی کلیوی هستند و قرار است به قول خودش تا چند وقت دیگر تحت عمل پیوند کلیه قرار بگیرد، این خانم می?پرسد: «تنها چیزی که همه ذهنم را مشغول کرده، آرزوی مادرشدن پس از پیوند است. آیا بعد از عمل پیوند می‌توانم باردار شوم؟»
لازم است بدانیم بعد از عمل پیوند، مانند یک فرد معمولی هستید. مانند بقیه می‌توانید درس بخوانید، ازدواج کنید و به زندگی ادامه بدهید. بنابراین می‌توانید مانند همه خانم‌ها، بچه‌دار شوید و حتی فرزندی با وزن مناسب و کاملا طبیعی به دنیا بیاورید. البته همه این موارد شرط و شروطی دارد. مهمترین شرط هم این است که بدانید کلیه پیوندی برایتان حکم یک ماهی را دارد که برای ادامه حیاتش به توجه ویژه و دریافت مقدار کافی آب نیاز دارد. در ماه‌های اول پیوند، کلیه در برابر کم‌آبی به‌شدت آسیب‌پذیر است.
علاوه بر این، مصرف دقیق داروها و پرهیز از هرگونه کم یا قطع‌کردن خودسرانه آنها، گام برداشتن به سمت سلامت و تضمین کلیه پیوندی است. بعد از پیوند، توصیه می‌کنم تا یک سال باردار نشوید و هر وقت تصمیم گرفتید باردار شوید، با پزشک متخصص مشاوره کنید تا نوع داروها را تغییر دهد و سطح کراتینین و فشارخونتان را کنترل کند.
مصرف این داروها هیچ تاثیر سوء ژنتیکی برای فرزندتان ندارد، پس حتما همه نکته‌های توصیه شده را رعایت کنید و بدانید همکاری مستمر شما با پزشک، باعث میشود دوره بارداری را به سلامت طی کنید و فرزندی سالم به دنیا بیاورید. از آنجا که بیشتر داروهای موردنیاز شما تحت پوشش بیمه است، نباید به دلیل هزینه، سلامت خود را به خطر بیندازید یا از مراجعه‌های دوره‌ای به پزشک امتناع کنید. پس از پیوند، بهتر است برای هر کار پزشکی از پر کردن ساده یک دندان گرفته تا فرایند مهم و طولانی بارداری، با متخصص نفرولوژی مشاوره کنید.
بطور معمول در هر فرد سالم دو کلیه وجود دارد که هر یک در یکطرف ستون مهره ها و زیر دنده های تحتانی واقع شده اند. کلیه ها به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای بوده و از نظر شکل شبیه لوبیا می باشند. هر کلیه به اندازه مشت بسته فرد است. اکثر اعضائ بدن برای عملکرد مطلوب وابسته به کلیه ها هستند
● وظایف کلیه ها
مهمترین وظیفه کلیه ها برداشت مواد زائد از خون و بازگرداندن خون تصفیه شده به بدن می باشد. هر دقیقه حدود یک لیتر خون (یک پنجم خونی که توسط قلب پمپ می شود) از طریق سرخرگ کلیوی وارد کلیه ها می شود. پس از اینکه خون تصفیه شد خون تصفیه شده از طریق سیاهرگ های کلیوی به بدن باز می گردد.
داخل هر کلیه متجاوز از یک میلیون واحد بسیار ریز عملکردی بنام نفرون وجود دارد. هر نفرون از یک صافی بسیار کوچک بنام کلافه (گلومرول) که به یک لوله کوچک (توبول) متصل است تشکیل می شود. آب و مواد زائد توسط این صافی از خون جدا می شوند و به داخل لوله های کوچک (توبول ها) جریان پیدا می کنند.
قسمت عمده این آب توسط لوله های کوچک باز جذب می شود و مواد زائد بصورت غلیظ وارد ادرار میشوند تا دفع گردند.
ادرارهای جمع شده از لوله های کوچک وارد قسمت قیفی شکل بنام لگنچه کلیه شده و سپس از طریق لوله ای بنام حالب وارد مثانه می شود. مثانه ادرار را تا زمانی که ادرار کنید نگهداری می کند. پس از مثانه ادرار از طریق لوله ای بنام پیشابراه از بدن خارج می شود. کلیه سالم بطور معمول یک تا ٢ لیتر ادرار در روز و بر اساس میزان مایعات دریافتی تولید می کند. کلیه سالم قابلیت افزایش فعالیت خود را دارد بطوریکه اگر یک کلیه از دست رود کلیه دیگر بزرگ شده و کار دو کلیه را انجام خواهد داد.
● سه وظیفه اصلی کلیه ها:
۱-کلیه ها آب بدن را تنظیم می کنند:
برای اینکه بدن شما بدرستی و به نحو مطلوب فعالیت کند لازم است که دارای حجم مناسب آب باشد. یکی از مهمترین وظایف کلیه ها برداشت آب اضافی یا حفظ آب بدن در موارد ضرورت می باشد.
۲-کلیه ها مواد زائد را برداشت می کنند:
بسیاری از مواد در خون و مایعات بدن باید در اندازه مناسب وجود داشته باشند تا بدن به درستی عملکرد داشته باشد. برای مثال: سدیم و پتاسیم مواد معدنی هستند که از مواد غذایی بدست می آیند. این مواد معدنی برای سلامتی لازم هستند اما باید در حد معینی نگهداشته شوند. زمانیکه کلیه ها بدرستی فعالیت کنند، مواد زائد از بدن داخل ادرار ترشح می شوند همچنین کلیه ها در تنظیم سایر مواد معدنی در بدن مانند: کلسیم و فسفر که برای تشکلی استخوان لازمند، کمک می کنند مواد زائد مانند: اوره و کراتی نیز باید از بدن خارج شوند . اوره و سایر مواد زائد زمانی که بدن پروتئین ها مانند: گوشت را تجزیه می کند، تشکیل می شوند. کراتی نین یک محصول زائد عضلات است. اگر فعالیت کلیه ها کاسته شود، اوره و کراتی نیز در خون افزایش می یابند بسیاری از محصولات زائد اگر از مایعات بدن جدا نشوند برای بدن سمی هستند برای مثال، وقتی فردی دارویی مصرف می کند، مواد زائد شیمیایی که از مصرف این دارو در بدن بوجود می آیند، عمدتا توسط کلیه ها از بدن خارج می شوند.
٣- کلیه ها هورمون می سازند:
کلیه های سالم پیک (پیغام بر) های شیمیایی مهمی بنام هورمون ها را نیز می سازند. این هورمون ها در جریان خون گردش کرده و بعضی از عملکردهای بدن مانند: فشار خون، ساخت گویچه های قرمز و برداشت کلسیم از روده ها را تنظیم می کنند.
● علائم بیماری کلیوی
بیماری کلیوی معمولا بی سر و صدا پیشرفت می کند و قبل از ایجاد هر گونه شکایت موجب تخریب قسمت عمده ای از فعالیت و عملکرد کلیه می گردد. بنابراین افراد در معرض خطر پیشرفت بیماری کلیوی باید بطور مرتب مورد ارزیابی قرار گیرند. این افراد کسانی هستند که مبتلا به بیماری قند - دیابت - پرفشاری خون، بیماری عروقی و وابستگان نزدیک افراد مبتلا به بیماریهای ارثی کلیه می باشند
گاهی اوقات افراد با بیماری شدید کلیوی نیز بدون علامت می باشند. این موضوع اهمیت آزمایش خون یا ادرار را در بررسی مشکلات کلیوی روشن می کند. بهرحال شکایات و علائم زیر می توانند نشانگر بیماری کلیوی باشند که در صورت وجود، انجام آزمایشات و بررسی های بیشتر توصیه می شود
بعضی از علائمی که می تواند نشانگر بیماری کلیوی باشد عبارتند از:
۱ـ خستگی
۲ـ پرفشاری خون
۳ـ ورم چشم ها، دست یا پا
۴ـ دفع ادرار خونی، تیره یا رنگ چای
۵ـ شب ادراری(بیشتر از یک بار در موقع خواب)
۶ـ کاهش اشتها(کاهش وزن)
۷ـ خارش سراسری پایدار
زمانی که کلیه ها نارسا شوند مواد زائد و مایعات در بدن تجمع پیدا کرده و شما نیاز به درمان دیالیز (برای تصفیه خون یا به وسیله ماشین یا از راه شکم و بصورت دیالیز صفاقی) یا پیوند کلیه دارید چگونه می توانید در پیشگیری از بیماریهای کلیوی موثر باشید.
فشار خون خود را بطور منظم چک کنید. فشار خون بالا و کنترل نشده سرعت طبیعی هر گونه بیماری کلیوی را افزایش می دهد. اگر شما مبتلا به بیماری قند، دیابت می باشید، باید بیماری شما تحت کنترل درآید. تعداد زیادی از بیماران کلیوی مبتلایان به بیماری قند می باشند به خصوص و حتی الامکان از مصرف داروهایی که توسط پزشک تجویز نشده اند ماند مسکن ها خودداری کنید. قبل از مصرف هر دارو حتما با پزشک خود مشورت نمائید .
سایر داروهای خاص مانند سموم، آفت کش ها و مواد مخدر و ...- نیز می توانند موجب آسیب کلیه شوند. پزشک شما مشکلات و عوارض ناشی از مصرف طولانی مدت و بدون مجوز این داروها را بیان می کند .