بدون طحال می توان زندگی کرد؟

بدون طحال می توان زندگی کرد؟

طحال یک عضو داخل شکمی است که در سمت چپ قسمت فوقانی شکم، در کنار معده و بالای کلیه چپ قرار گرفته است. طحال کاملا توسط دنده تحتانی قفسه‌سینه محافظت می‌شود و در حالت طبیعی، نمی‌توان آن را از طریق جدار شکم لمس کرد.

وزن طحال، در بزرگسالان 75 تا 150 گرم است و در هر دقیقه، حدودا 300 میلی‌لیترخون از آن عبور می‌کند. بنابراین یک بافت کاملا پرخون محسوب می‌شود.

طحال در دوران‌های مختلف زندگی وظایف کاملا متفاوتی را بر عهده می‌گیرد: در دوران جنینی و در ماه‌های پنجم تا هشتم بارداری، به عنوان یک مرکز خون‌ساز عمل می‌کند و گلبول‌های سفید و قرمز خون را می‌سازد. پس از تولد، مغز استخوان به عنوان مرکز خونسازی عمل می کند و این فعالیت طحال خاموش می‌شود. در عین حال، قابلیت تبدیل به بافت‌های خون‌ساز همواره در طحال باقی می‌ماند و در برخی بیماری‌ها که مغز استخوان دیگر نمی تواند سلول‌های خونی را بسازد، سلول‌های طحال مجددا شروع به فعالیت خون‌سازی می‌کنند.

ولی این فعالیت، معمولا فاقد ارزش بالینی است و تنها موجب بزرگ شدن بیش از حد طحال و بروز عوارض ناشی از آن می‌شود.

وظایف طحال چیست؟

پس از تولد و در سنین کودکی، طحال، منبع عمده و محل استقرار سلول‌های لنفوسیت B (یک نوع گلبول سفید) محسوب می‌شود و نقش مهمی را در پاسخ‌های ایمنی بدن ایفا می‌کند. لنفوسیت‌های B که در طحال استقرار یافته‌اند، در پاسخ به میکروب‌ها و عوامل خارجی، شروع به ترشح پادتن یا آنتی بادی می‌کنند. سلول‌های ماکروفاژی که در طحال استقرار یافته‌اند، خون را از سلول‌های غیر طبیعی پاک می کنند.

افرادی که به هر علت، طحال ‌شان برداشته شده است، باید واکسن ضد برخی میکروب ‌های خاص را دریافت کنند.

گلبول‌های قرمزی که دارای اشکال غیر طبیعی هستند، یا آنهایی که بیش از اندازه پیر شده‌اند و همچنین پلاکت‌های غیر طبیعی، توسط طحال از گردش خون برداشته می‌شوند. هر روز، 20 میلی‌لیتر گلبول‌ قرمز فرسوده توسط طحال جمع‌آوری و از گردش خون خارج می‌شوند.

به طور طبیعی، یک ‌سوم از کل پلاکت‌های بدن، در طحال ذخیره شده‌اند که در موارد لزوم، می‌توانند به گردش خون وارد شوند.

بودن یا نبودن طحال چه فرقی می‌کند؟

با وجود اعمالی که طحال انجام می دهد باید گفت که فعالیت‌های این عضو در افراد بالغ، توسط اعضای دیگر، نظیر کبد و مغز استخوان هم قابل انجام است، بنابراین برداشتن طحال در بزرگسالان، معمولا عارضه عمده‌ای ایجاد نمی‌کند.

در کودکان، با توجه به نقش طحال در ایجاد پاسخ‌های ایمنی، برداشتن طحال باید با دقت بیشتری صورت گیرد، زیرا حذف این عضو در سنین کودکی، با کاهش توانایی ساخت آنتی‌بادی در بدن، موجب استعداد ابتلا به برخی عفونت‌های خاص می‌شود.

طحال چگونه آسیب می بیند؟

طحال، کاملا در مجاورت دنده‌های نهم تا دوازدهم قرار گرفته است. آسیب طحال و پارگی آن، یک مشکل شایع در تصادفات و ضرباتی است که به سمت چپ شکم و قفسه‌سینه وارد می‌شود.

مهم‌ترین خطری که در این موارد بیمار را تهدید می‌کند، خون‌ریزی شدید از بافت پرخون طحال به داخل شکم است، بدون اینکه خون‌ریزی در سطح بدن دیده شود.

تشخیص خون‌ریزی داخلی، در این موارد از اهمیت فوق‌العاده زیادی برخوردار است، زیرا در بسیاری از موارد، برای کنترل آن نیاز به اعمال جراحی وجود دارد. در صورت پارگی طحال، گاهی نیاز به برداشتن کامل این عضو پیش می‌آید.

در برخی بیماری‌ها، برداشتن طحال یا اسپلنکتومی، یکی از پایه‌های درمانی محسوب می‌شود. این بیماری‌ها یا مستقیما در نتیجه عملکرد غیر طبیعی طحال به وجود می آیند و یا کارکردهای طحال موجب تشدید یا استمرار آنها می‌شود.

مواقعی که طحال برداشته می‌شود

گاهی طحال، عملکرد پاکسازی خون را بیش از حد لازم انجام می‌دهد و نه تنها سلول‌های معیوب و فرسوده را از گردش خون خارج می‌کند، بلکه بسیاری از سلول‌های سالم را نیز از بین می‌برد. این حالت که "هیپراسپلنیسم" نامیده می‌شود، با برداشتن طحال، بهبود می یابد.

در بیماری‌های همولیتیک، که نوعی کم‌خونی ناشی از متلاشی شدن زودهنگام گلبول‌های قرمز خون است، گاهی برداشتن طحال، به کاهش کم‌خونی کمک می‌کند.

برداشتن طحال در موارد پیشرفته تالاسمی، کم‌خونی داسی‌شکل و کم‌خونی‌های همولتیک خودایمنی، به بهبود بیماری کمک می‌کند.

افرادی که به هر علت، طحال‌شان برداشته شده است، باید واکسن ضد برخی میکروب‌های خاص را دریافت کنند، زیرا حتی در بزرگسالان نیز کارکردهای طحال نباید کاملا بی‌اهمیت تلقی شود و نقش طحال در دستگاه ایمنی بدن را باید همیشه در نظر داشت.

آنتی‌بادی‌هایی که در طحال ترشح می‌شوند، به خصوص علیه باکتری‌هایی که دارای کپسول هستند، موثرند و بیمارانی که طحال شان برداشته شده است، مستعد ابتلا به عفونت باکتری‌هایی نظیر پنوموکوک و هموفیلی هستند.

واکسیناسیون مناسب و رعایت اصول پیشگیری، احتمال وقوع این عفونت را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.

بیماری‌های طحال

- اسپلنومگالی: بزرگ شدن بیش از حد طحال

- هایپراسپلنیسم: فعالیت بیش از حد طحال

- آسپلنیسم: نبودن طحال یا فقدان کارکرد آن