منظومه شمسی و بیگ بنگ

بیگ‌بنگ یکی از نظریات خلقت عالم است که طبق آن عالم در اثر یک انفجار بزرگ به وجود آمده و دائما در حال گسترش می‌باشد. چنانچه ضریب چگالی عالم کمتر از یک باشد، روزی این گسترش متوقف خواهد شد و عالم به سمت داخل فروریزش خواهد نمود، اما از آنجاییکه ضریب چگالی عالم، طبق آخرین برآوردها حدود یک تخمین زده شده است، پیش‌بینی می‌شود، شتاب دور شدن اجزای عالم از یکدیگر، زمانی متوقف گردد و عالم به حالت پایداری برسد.

ستونهای آفرینش نامی است که برای این قسمت زیبا از سحابی عقاب انتخاب شده است

دانشمندان عمر جهان را حدود ۱۴ میلیارد سال و عمر منظومه شمسی را حدود ۴ تا چهار و نیم میلیارد سال تخمین می‌زنند. بنابراین نابجا نگفته‌ایم اگر مدعی شویم که منظومه شمسی در مقایسه با سن جهان، جوان می‌باشد. طبق یک نظریه پرطرفدار، آنچه اکنون، آن را منظومه شمسی می‌خوانیم، در حدود ۴ تا ۵ میلیارد سال پیش، توده‌ای از غبار و گاز بوده است. دانشمندان معتقدند که احتمالا قسمت اعظم این سحابی از گاز هیدروژن تشکیل شده بود. طبق نظریه‌ای که ما به تشریح آن می‌پردازیم، در آن زمان، در نزدیکی این سحابی که در گوشه‌ای از کهکشان راه‌شیری قرار داشته، ستاره بزرگی که حدودا 3 برابر خورشید بوده، روزهای پایانی عمر خود را می‌گذرانده است. زمانی که عمر این ستاره نسل اولی به پایان رسیده، به دلیل جرم و ابعاد بزرگش، فوران عظیمی از انرژی و ماده از دل او بیرون زد. انرژی فراوان این ستاره، سحابی ما را به شدت به دوران واداشته و همچنین حجم زیادی مواد سنگین نظیر آهن، به داخل سحابی تزریق نمود.

چرخش سحابی به دور مواد تزریق شده به داخل آن، باعث فروریزش مولکولهای گاز و افزایش فشار درونی سحابی گردید. صدها میلیون سال طول کشید تا مواد سنگین تزریق شده به سحابی از مرکز چرخش خارج شدند و سحابی آنقدر در خود ریزش نمود که در مرکز آن شرایط لازم برای اولین هم‌جوشی هسته‌ای پدیدار شد. شروع فعالیت هسته‌ای در قلب سحابی فشرده شده، نوید تولد ستاره‌ای تازه بود که بعدها خورشید نام گرفت.

همانطور که اشاره شد، در زمان شکل گیری منظومه شمسی، ستاره پیر در حال مرگ، علاوه بر اهداء انرژی فراوان به صورتهای مختلف، مقادیری عناصر سنگین، مانند آهن، کربن و هلیم نیز به سحابی نوزاد تزریق کرد. این عناصر سنگین، در زمان شکل‌گیری منظومه شمسی ، هنگامیکه هنوز خورشید رسماً متولد نشده بود، آرام آرام از هسته مرکزی رانده شده و هر قدر چگالی سحابی افزایش می‌یافت، سیستم به پایداری بیشتری می‌رسید. طبیعی است که عناصر سنگینتر، نزدیکتر و عناصر سبکتر، دورتر از هسته مرکزی قرار گرفته باشند.

بعد از صدها میلیون سال، این عناصر با هم ترکیب و تشکیل جسم واحدی دادند. به دلیل قوانین مداری، اجسام علاوه بر اینکه به دور ستاره جوان می‌چرخیدند، شروع به چرخش حول خود نیز نمودند و از جمع قوانین گرانش و گریز از مرکز حاصل از چرخش، تمامی آنها شکل کروی به خود گرفتند. پس از گذشت سالها، سطح بعضی از آنها که از عناصر سنگینتری تشکیل شده بودند، سرد و سخت شد و سیستم مداریشان به حالت پایداری رسید. اجرام غیر ستاره‌ای که منظومه شمسی را تشکیل می‌دهند عبارتند از سیارات، قمرهای آنها، خرده سیارات ، دنباله‌دارها و سنگها و غبارهای آسمانی .

خرده سیارک ایدا که حدود ۵۶ کیلومتر طول دارد به همراه قمر کوچکش، داکتیل که قطری حدود یک و نیم کیلومتر دارد، در تصویر دیده می‌شوند. در این تصویر داکتیل کوچک که در مداری به فاصله ۱۰۰ کیلومتر از آیدا به دور آن می‌چرخد، اندکی به دوربین نزدیکتر است. این تصویر در آگوست ۱۹۹۳ و از فاصله ۱۱۰۰۰ کیلومتری توسط سفینه فضایی گالیله، برداشته شده است.

اجسام منظومه شمسی عمدتاً به دو گروه با چگالی بالا، که در نزدیکی خورشید قرار دارند و با چگالی پایین، که دورتر از خورشید واقع شده‌اند، تقسیم می‌شوند. روی همین اصل سیارات منظومه شمسی را به دو گروه زمین‌مانند و مشتری‌مانند تقسیم می‌کنند. سیاره‌های زمین مانند که به ترتیب فاصله از خورشید عبارتند از عطارد ، زهره، زمین و مریخ همگی چگالی بالا و سطح سخت و صخره‌ایی دارند. غیر از عطارد بقیه این سیارات جو نیز دارند.

سیاره‌های مشتری‌مانند که به ترتیب عبارتند از مشتری ، زحل ، اورانوس و نپتون ، همگی نسبت به زمین، سیاراتی عظیم هستند و عمدتاً از گاز تشکیل شده‌اند ولی بعضی از آنها هسته‌های جامد هم دارند. این سیارات را همچنین به نام غولهای‌گازی نیز می‌شناسند.

تا همین چند وقت پیش در کل منظومه شمسی نه عدد سیاره٬ شناسایی شده بود که به ترتیب عبارتند از سیارات زمین‌مانند، سیارات مشتری‌مانند و در انتها سیاره عجیب و قانون‌شکن پلوتون. اما به تازگی عضو جدیدی در منظومه شمسی ما یافت شده که تعداد سیارات منظومه شمسی را به ۱۰ عدد افزایش داده است.

این تصویر نمایی خطی از منظومه شمسی ۹ سیاره‌ای را با تناسب واقعی ابعاد سیارات نشان می‌دهد. به عظمت سیاراتی مانند مشتری و زحل نسبت به زمین دقت فرمایید.

این سیاره که به تازگى کشف شده است در کمربند کوئیپر قرار دارد و در خارج از مدار پلوتون به دور خورشید مى‌گردد. سیاره دهم که نام رسمى آن 2003UB313 است توسط گروهى به رهبرى دکتر «مایکل براون» از دانشگاه کلتک کشف و «XENA» نامیده شد. این کشف به شکل غیرمستقیم و از طریق تصاویر گرفته شده توسط دوربین‌هاى حساس الکترونیکى (CCD) انجام شد. این سیاره کوچک در آسمان ما جسمى بسیار کم نور از قدر ۱۹ است. این به آن معناست که سیاره دهم ۵ میلیون برابر کم‌نورتر از ستاره قطبى در آسمان دیده مى‌شود.